Site-archief
Hoe diep is de grond
Dichter bij Zutphen
.
Via mijn collega Marian kreeg ik van de directeur van Graafschap bibliotheken, Jacqueline Roelofs, twee dichtbundels van stadsdichters van Zutphen. Een van die bundels is getiteld ‘Dichter bij Zutphen’ stadsdichters 2007-2020. Het is een uitgave van de stichting Dichter bij Zutphen
In de bundel is werk opgenomen van de 8 stadsdichters die Zutphen heeft voortgebracht tussen 2007 en 2020: Hans Mirck, Ton Luijten, Eke Mannink, Tim Pardijs, Anna Wiersma, Mas Papo, Otteline van Panthaleon van Eck en Merel Hubatka. Mas Papo ken ik al wat langer, ik was ooit bij hem en zijn partner Sabine Kars te gast in het radioprogramma Poëzie en Muziek dat zij presenteerden en dat ze samen volledig vulden in 2017 en 2018.
Mas Papo (1953) schreef en roman en een aantal dichtbundels, zijn werk verscheen in bloemlezingen en literaire tijdschriften. En hij was stadsdichter van Zutphen in 2017-2018. Het gedicht ‘Hoe diep is de grond’ komt uit de bundel ‘Dichter bij Zutphen’ maat staat vreemd genoeg niet op de website bij zijn bijdragen als stadsdichter.
.
Hoe diep is de grond
.
Hoe diep is de grond
die zich onder mijn voeten
een eigendom mag noemen
.
Is er een plek denkbaar
door kadaster nog niet uitgemeten
waarop ik vrij kan zijn
.
wiens land betreed ik
als ik langs de Berkel loop
een serie zegels langs stroom en poort
.
alles te koop
maar tegen welke prijs
leen ik de aarde voortgekomen
.
uit ik weet niet wie of wat
de schepping of het algoritme
van de oerknaldenkers
.
de stad die ik liefheb
bezit ik niet
ik behoor haar toe.
.
Nationale Poëziefilms Festival
6 November 2021
.
Poëzie en films gaan goed samen, neem een kijkje in de rubriek Poëzie en Film of in de rubriek Film gebaseerd op poëzie, en je begrijpt wat ik bedoel. In navolging van Berlijn, Seattle, Montreal, Barcelona en tal van andere plaatsen over de hele wereld krijgt ook Nederland dit jaar een poëziefilmfestival. Op 6 november 2021 vindt in Zutphen de eerste editie plaats: een dag in het teken van lokale, nationale en internationale poëziefilms.
Initiatiefnemers zijn filmmaker en -regisseur Helmie Stil en filmdocent, schrijver en directeur van het Zutphens filmhuis Luxor Hans Heesen.
Met het Nederlands poëzie filmfestival gaat er voor Hans Heesen een oude wens in vervulling. Twintig jaar geleden al had hij met Ingmar Heytze het plan om poëziefilms te gaan maken, onder de noemer ‘Versfilm’. De producent stak het hoog in, te hoog bleek achteraf. “Zijn idee was om iedere week een poëziefilm te vertonen op televisie. 52 poëziefilms in een jaar. Het voorstel bleef steken en de uitvoering kwam er niet. “Een les waar ik van geleerd heb,” zegt Heesen. “Klein beginnen, niet te snel te groot maken en jezelf niet afhankelijk maken van anderen.” Maar nu komt het er dan toch echt van.
In de maanden voorafgaand aan het Poëzie Filmfestival in Zutphen geeft Helmie Stil workshops aan middelbare scholieren. “Ze mogen een eigen poëziefilm maken die zal worden vertoond op het festival. We hebben vier dichters gevraagd daarvoor een gedicht beschikbaar te stellen.” Dat zijn Iduna Paalman, Wout Waanders Ingmar Heytze en Naomi Montroos. Naast het scholierenprogramma is er een lokaal programma met films van Zutphense dichters, een landelijk programma en een internationaal programma met films van het Zebra Poetry Film Festival Berlijn en een Engels/Amerikaans programma met films van The Poetry Society en Motionpoems.
Het Nationaal Poëziefilms Festival is op zaterdag 6 november 2021 in filmhuis Luxor in Zutphen https://luxorzutphen.nl/ .
Een mooi voorbeeld van een Poëziefilm is ‘ The posh mums are boxing in the square’ , een film van Helmie Stil bij het gelijknamige gedicht van Wayne Holloway-Smith dat in 2018 het winnende gedicht was van tjhe National Poetry Competition in het verenigd Koninkrijk. De jury schreef over dit gedicht:
“Het lijkt soms oneerlijk dat poëzie, een van de belangrijkste vertolkers van onze diepste gevoelens, in één adem moet worden genoemd met sentimentaliteit, om deze juist te vermijden. Maar als je het ziet gebeuren, als het zo goed wordt gedaan zoals in ‘The posh mums are boxing’ on the square’ dan is het adembenemend – een moeder die opnieuw in het leven staat, opstaat uit haar bed en bokshandschoenen krijgt om een vreselijke ziekte te bestrijden. De titel en de opzet zijn zo heerlijk absurd, we worden glimlachend meegenomen in een gedicht dat ons in onze eigen buik raakt met zijn verwoestende zwaarte.”
.
The posh mums are boxing in the square
.
roughing each other up in a nice way
This is not the world into which I was born
so I’m changing it
I’m sinking deep into the past and dressing my own mum
in their blue spandexes
svelte black stripes from hip to hem
and husbands with better dispositions toward kindness
or at least I’m giving her new lungs
I’m giving her a best friend with no problems and both of them pads
some gloves to go at each other with in a nice way
I’m making it a warm day for them but also
I’m making it rain
the two of them dapping it out in long shadows
I’m watching her from the trees grow
strength in her thighs my mum
grow strength in her glutes my mum
her back taught upright
her knees
and watching her grow no bad thing in her stomach no tumour
her feet do not hurt to touch my mum she is hopping
sinews are happening
wiry arms developing their full reach
no bad thing explodes
sweat and not gradual death I’m cheering
no thing in her stomach no alcohol
no cigarettes with their crotonaldehyde let my dad keep those
no removal of her womb
– and I’m cheering her on in better condition
cheering she is learning to fight for her own body
in spandex her new life
and though there is no beef between them
if her friend is gaining the upper hand
I will call out from the trees
her name
Christine!
and when she turns as turn she must
my mum in the nicest possible way
can slug her right in the gut
.
The posh mums are boxing in the square from Helmie Stil on Vimeo.
.
Hoofdkwartier, een recensie
Sabine Kars
.
De lang verwachte debuutbundel van Sabine Kars is er. De bundel ‘Hoofdkwartier’ werd uitgegeven door uitgeverij De Kaneelfabriek en ziet er fraai uit. Met gevoel voor kwaliteit gemaakt, mooi vormgegeven en voorzien van vier secties en een inleidend gedicht. In totaal bevat de bundel 43 gedichten.
De bundel start met de tekst van een nummer van Thom Yorke van Radiohead ‘Climbing up the walls’ van hun CD ‘Okay Computer’. Uit dit nummer zijn de regels: ‘Open up your skull / I’ll be there / climbing up the walls’ van grote betekenis voor de dichter, zo vertelde zij tijdens de presentatie van de bundel in Zutphen op 22 december jongstleden.
De titel ‘Hoofdkwartier’ verwijst naar hersentumor, de strijd die ze voerde, het beklimmen van de muren in haar hoofd en het militaristische aspect van de oorlog die in haar woedde. Al deze aspecten komen eigenlijk meteen al ter sprake in het openingsgedicht ‘ter inzage’. Een gedicht met een duidelijke connotatie op de betekenis die je er gelijk in leest, hier wordt de tijd verdicht door de dichter die voorafging aan het moment dat er een diagnose werd gesteld. Hier lees ik een verslag in soms militaire termen (locatie, uniformiteit, nachtkijkers, staalkaarten, het beramen van een oorlog) van een persoonlijke strijd van een vrouw, de dichter; ‘een vrouw kwam te laat en bladderde af’.
In de volgende sectie ‘dit donker moet verzonnen zijn’ beschrijft Sabine een proces van diagnose, opname, het verblijf in het ziekenhuis, de operatie, het delirische hypnagogische ’niet’ slapen (5.00 uur) en eindigt met het gedicht ‘niemand heeft gelijk’ met de veelbetekenende openingszin ‘dit is hoe we gaan’.
.
niemand heeft gelijk
.
dit is hoe we gaan
.
rauw genoeg
voor het teweegbrengen van
verschroeide aarde
.
In de sectie ‘voetnoten bij het vallen’ lees ik in de gedichten vertwijfeling, opstaan, opnieuw beginnen, de behoefte aan bevestiging en steun.
.
adresboek
.
lief ontsteek je lichten
ik streepte alle namen door
en slapen gaat niet meer
.
lief ontsteek
je lichten
.
In ‘alsof hier niemand woont’ blikt de dichter terug naar specifieke situaties van vertwijfeling en strijd eindigend in het gedicht op pagina 48, gefragmenteerd zoals de dichter zich moet hebben gevoeld, losgetrokken van zekerheden ( lichaam, taal, liefde, het leven) maar eindigend in hoop: ‘ meervoudige vrouw ik blijf nog even / ik word weer later’.
.In de laatste sectie ‘het aanraken nog maar net begonnen’ weerklinkt een voorzichtig hervonden vertrouwen, een nieuwe kennismaking met de lichtheid van het bestaan. In het gedicht ‘we beginnen opnieuw met uitstappen’ wordt dit voor mij het meest duidelijk met de zin ‘maar het geluid heb ik bewaard / je zegt dat het het mijne is’.
De bundel eindigt met het gedicht ‘vink’ waarin de dichter af vinkt, een periode afsluit die begon met de oorlog in haar hoofd, wat ze tijdens de presentatie zo mooi verwoorde met de zin ‘het was alsof ik onder een laagje folie leefde’. Met deze bundel is die folie eraf gekrabd en is er lucht en licht gekomen die niet beter had kunnen worden belichaamd dan door de hervonden woorden van de dichter in deze bundel.
Sabine Kars schrijft geen ‘dagboekpoëzie‘ zoals ze zelf zegt of getuigenispoëzie zoals ik het noem, ze schrijft volwassen poëzie over een zwaar onderwerp zonder dat deze zwaarte de poëtische klank of betekenis teniet doet. Dit is een bundel om te lezen en te herlezen, haar rijke taal, haar associatieve vermogen en creativiteit zetten je telkens opnieuw aan het denken. Dat is wat ik in een dichtbundel wil lezen, dat is wat deze dichtbundel biedt.
.
Sabine Kars
Hoofdkwartier
.
Ik ken dichter Sabine Kars als zo’n 10 jaar en al sinds ik haar voor het eerst hoorde voordragen was ik verrast en meteen fan van haar poëzie. In 2012 was ze tweede prijswinnaar van de Ongehoord! Gedichtenwedstrijd, ik nodigde haar uit op podia in Maassluis en Rotterdam en in 2017 was ik de eerste gast in het radioprogramma van Sabine en haar partner Mas Papo ‘Over Poëzie en Muziek’. In april 2018 was ze Dichter van de maand op deze website en nu is er eindelijk de dichtbundel waar we al zo lang op wachten ‘Hoofdkwartier’.
Op zondag 22 december aanstaande tussen 15.00 en 16.30 (inloop vanaf 14.30 uur) presenteert Sabine in de Gewelvenkelder van Uffie’s aan de Houtmarkt 71 in Zutphen, haar debuutbundel ‘Hoofdkwartier’. De entree is gratis en zij zal worden bevraagd door Sander Grootendorst. Ik zal daar aanwezig zijn en ik kan deze bundel nu al. ongezien, aanraden.
Om een idee te krijgen van de creatieve dichtersgeest van Sabine een gedicht van haar hand uit 2015.
.
je hart weerklinkt in winkelstraten
ik word getroffen door zijn slagen
ze dragen me mee
voeren me naar de oude wachter
voorheen gewond
geveld nu weer hersteld en fier rechtop
schouders naar achter laat hij me binnen
een plaats voor vragen
en overal verhalen
voor het rapen
het maakt niet uit waar te beginnen
in het gewelf
liggen vergrijpen geketend
vlak bij de vrijheid te slapen
zij waakt – haar stem is overal te horen
en vrij is hoe ik ga
op de plek van recht en raad
door een ontzagwekkend hek
langs bliksem
en gekruiste zwaarden
over snippers van vers gevierde liefde
dan glijd ik door de tijd ik raak historie aan
iemand leent een stem en laat
getuigen spreken
Jantje biecht
de Heer was held
terwijl ik sliep
ik heb slechts
allemachtig diep
in het kermisglas gekeken
de wachter stelt
onder mijn toren
gaan woorden van betekenis schuil
en aan meesters hand
zit ik op de bank en proef
een keur aan klanken
ik wentel mij
een weg omhoog
negentig smalle treden
onder wijzers kijk ik naar beneden
waar borden en glazen gul gevuld
en milde talen klinken
nu wordt de zon zacht opgeborgen
zie hoe de jonge avond vloeit
ik wil zijn kleuren drinken
het lekkend licht op je gezicht
jouw dorpen dijken velden
de populieren in ‘t gelid
leunen lenig in de richting van de morgen
ik zal je weer ontmoeten
markant
bedaard wildwaterland
klaar voor nieuwe dagen
om me heen strek jij je uit
stilt de grond
onder mijn vilten voeten
.
Leunen tegen de flanken van de tijd
Sabine Kars
.
De afgelopen week las ik op Facebook dat de, door mij bewonderde dichter, Sabine Kars, een (deel) van een gedicht op een muur kreeg in de gemeente waar zij woont, Zutphen. Zoiets laat ik natuurlijk niet zomaar gaan en ik heb haar gevraagd om het volledige gedicht. Zij was zo vriendelijk mij dit toe te sturen. Het is hieronder te lezen.
Leunen tegen de flanken van de tijd
op de maat van kantelende dagen en de nacht
met open ogen van hellende vragen
verlang ik naar een stad
die tot stilstand komt
maar alles beweegt en slaat snaren aan
zelfs het slapen in kantoren
rust op lawaaigevulde belangen
en het vangen van licht
dat gekunsteld is
apparaten zoemen machines
dreinen hun vastzittende hoest
wint verwoestend terrein verziekt me
snoeit me maakt me met de grond gelijk
ringtones
pushberichten
moord en brand
altijd binnen handbereik van
knipperende mensen
onderhuidse bommen en de schutters
op het dak springen van hak op tak op
tak hun verknipte woordenspel
en tumult ken ik van buiten
nu wil ik schuilen
zing me een lied
uit de diepte van vogels
vol vrijgelaten woorden
en wat zou kunnen zijn
ik vouw me op ik
rits me dicht
denk aan
ruimte
en weg van de zwerm
neem ik een vlucht
over heuvels van velours
hang aan wijzers en
zie de wereld wuiven
kijk mij
in gewaterverfde lucht
met reikhalzende ganzen wieken
leunend tegen de flanken van de tijd
ik strijk neer
op een pleisterplaats
waar spaties groeien
leg me te luister
bij de adem
van loofrijke suppoosten
die met tederhouten handen
stilte souffleren
ik nestel
en vertak me
in hun kruinen kijk uit
op weidse duinen waarachter
een einderloze branding
en een vloed aan alles
wat me lief is
daar
word ik ruimer
daar knip ik alle dromen aan
.
ZICHTBAAR ALLEEN 