Oorlogsstad

Rotterdam 1940 – 1945

.

Ik was afgelopen weekend in Antwerpen en daar, in een winkeltje met tweedehandsboeken vond ik een kleine schat. Een eerste, en voor zover ik kan nagaan enige, druk van het bundeltje ‘Oorlogskind, kwatrijnen, Rotterdam 1940 – 1945 van P.J.G. Huincks. Uitgegeven door Hollandia in Baarn in 1945 en nog in een bijzonder goede staat.

Het bundeltje heeft een slappe kaft en bevat 86 pagina’s met op iedere pagina een kwatrijn naar aanleiding van de Tweede Wereldoorlog en dan speciaal poëzie die gaat over de vernietiging en wederopbouw van Rotterdam.

.

De bundel begint met het volgende kwatrijn:

.

Wat wij aanschouwen, is geen epos waard.

’t Rouwzwart, ’t bloedrood, tijds grauw, puinwitje kaart

der stad, ’t werd tot een mozaïek kwatrijnen.

Voor later wordt het heldendicht bewaard.

.

Daarna volgen vier kwatrijnen onder de titel ’10 mei 1940′ gevolgd door 77 kwatrijnen onder de titel ’14 mei 1940′ die allemaal gaan over de oorlog in Rotterdam beginnend bij het bombardement op Rotterdam. Van die 77 kwatrijnen hier twee voorbeelden.

.

Een luchtvloot toonden ze fraai kringende,

met angst en vuur een zege dwingende.

De stad ging feilloos branden tot een weg

van vuur. Ze trokken binnen. Zingende!

.

De Hunnenstorm heeft straten kaal geslaagd,

de winterkou alleeën afgezaagd.

Het adelijk geboomte viel ten offer.

En ’t rattengrauw heeft ’t siergroen afgeknaagd.

.

Dodenmars voor Rotterdam

Clara Eggink

.

Op 4 mei, de dag dat we alle Nederlandse oorlogsslachtoffers herdenken (omgekomenen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en in de verschillende oorlogen nadien), wil ik stilstaan bij een dramatische gebeurtenis aan het begin van de tweede wereldoorlog waarbij tussen de 650 en 900 mensen omkwamen en meer dan 80.000 mensen dakloos werden; het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940.

De Duitsers wilde de capitulatie versnellen door Rotterdam te bombarderen. In de vroege middag van die 14e mei bestookte de Duitsers Rotterdam drie kwartier lang met een bommentapijt en veranderde de binnenstad daarmee in een vuurzee. Deze aangrijpende en schokkende gebeurtenis beschrijft dichter Clara Eggink (1906 – 1991) in haar gedicht ‘Dodenmars voor Rotterdam’, opgedragen aan Gerard Zalsman. En hoewel er dood heerst in dit gedicht en vernietiging steeds aanwezig is, spreekt zij in de derde strofe het vertrouwen uit in het herstel en de wederopbouw van de stad. In die zin had Clara Eggink een voorspellende stem.

Het gedicht van Eggink werd voor het eerst gepubliceerd in het tijdschrift ‘De Stem’ in 1940 en was getiteld ‘Doodenmarsch’ en had toen als opdracht ‘Aan G.Z.’. De Stem, een literair-cultureel tijdschrift verscheen tussen 1921 en 1941.

.

Doodenmarsch

Aan G.Z.

Ik waag mij haast niet in die straat

Waar gloeiend puin in ’t donker staat.

De wind loeit om een bouwvaltop,

Een schelle vlam schiet suizend op

Belichtend, als in spotternij,

De resten van wat huisgerei.

Hier vond wie daaglijks nam en gaf

Een ruw en eindloos massagraf.

Het werk van hersens, hand en lust

Is even grondig uitgebluscht.

.

Ik wend mij naar den havenkant.

De schepen liggen leeggebrand,

Het water, d’eeuwenoude baan,

Voert bloed en roet naar d’oceaan.

Daar staat de dood nog op de brug

Een zwarte schaduw, recht van rug.

Och broeders, hij bleef ongedeerd

Terwijl uw schim hier langs marcheert.

Links, rechts…

.

Maar als die stad weer is herbouwd

Van staal en glas en steen en hout,

Die kleine wereld is hersteld,

Bolwerk van koopwaar, zee en geld.

Als er gewerkt weer wordt op de asch

Van wie voor kort nog werkend was –

Dan zullen nog bij nieuwe maan

Uw schimmen door de straten gaan.

Links, rechts…

.

.