Kompas

Anna Enquist

.

Pas geleden sprak ik een dichter over Awater. Volgens hem was dat dat blad met louter recensies. Ik heb hem meteen uit de droom geholpen door hem te vertellen dat Awater inderdaad recensies van dichtbundels plaats maar daar naast ook artikelen over dichters, gedichten, columns en interviews opneemt.

Zoals de nieuwe Awater (najaar 2020) met onder andere een artikel over Esther Jansma, columns van Thomas Möhlmann en Tsjead Bruinja, een artikel van Ingmar Heytze, poëzie van Mieke van Zonneveld, een verstript gedicht van Vrouwkje Tuinman en nog veel meer. En inderdaad ook een boel recensies van dichtbundels.

Zelf heb ik gekozen voor het abonnement waarbij je bij elk nummer de Poëzieclubkeuze krijgt toegestuurd. Dit keer de bundel ‘Berichten van het front’ van Anna Enquist (1945) uit 2020.  Uit deze bundel koos ik het gedicht ‘Kompas’.

.

Kompas

.

Je kan net zo goed een kruiswoordraadsel,

een cryptogram oplossen. Goochelen met

woorden een gordijn dat indringers uitsluit.

.

Take that, dichter. Wat houdt je weg met

je regels? Een vrouw uit haar geboortejaar

met brede heupen, grijzend haar? Een kind

.

om mee te lachen, zingen, spelen? Dek maar

toe, die ellende. Verleng het grafrecht, teken

naarstig woorden op, rangschik je zinnen.

.

Alles zwart op wit en beeldspraak van steen.

Door de gordijnkier grijnst wanhoop je aan

als je klaar bent. Daar moet je heen.

.

Poëzie luisteren

LP en DVD

.

Vorige week was ik in een kringloopwinkel in Limburg en daar lag een LP box met bakelieten 78 toeren platen uit 1936 met als titel ‘Tweede album verzen van Nederlandse en Vlaamse dichters van 1500 tot op heden’ gezegd door Paul Huf. Omdat ik geen platenspeler bezit waarop je 78 toeren platen kan afspelen heb ik de box niet gekocht. Met enige spijt want verzen die ‘gezegd’ worden uit 1936 had ik graag beluisterd.

Gelukkig kocht ik in een andere kringloopwinkel de bundel ‘Meer poëzie in Carré 1966 & 2006’ van uitgeverij van Gennep. Deel 1 van de Awater-reeks. Bij deze bundel zit een DVD met daarop een televisieregistratie van de spraakmakende 28 februari 1966 van Poëzie in Carré.

Naast deze DVD is er in de bundel een terugblik te lezen op die avond in 1966 en een foto-impressie. En natuurlijk lijsten van de deelnemende dichters in 1966 en in 2006 (in 2006 deden drie dichters mee die ook in 1966 deelnemen te weten Simon Vinkenoog, Gerrit Kouwenaar en Hans Verhagen).

Naast deze drie ouwe rotten veel hedendaagse dichters als Tjitskes Jansen, Ingmar Heytze, Hagar Peeters, Vrouwkje Tuinman, H.H. ter Balk, Ilja Leonard Pfeijffer en nog een aantal. Luisteren naar poëzie is iets bijzonders. Reden waarom ik graag op poëziepodia sta en ze ook bezoek. Je kunt een gedicht vele malen hebben gelezen maar als je de dichter het gedicht voor hoort dragen kan ik daar extra van genieten, om de voordracht en de accenten die de dichter in het gedicht legt die je nooit van papier kunt lezen.

Uit de bundel met dichters van Poëzie in Carré uit 2006 koos ik voor het gedicht ‘Jij ziet goed uit vandaag’ van Vrouwkje Tuinman.

.

Jij ziet goed uit vandaag.

.

De man van de griesmeelpannenkoeken

zegt iets tegen mij. De man de bakker.

Ik heb hem niet verstaan verdiept

in het vooruitzicht van mijn volle maag.

Veilig vol hij zegt het nogmaals

en ik schaam me. Je laat niet eimand

twee keer zeggen jij ziet goed uit.

Hij zegt ik mooi. dat verstaan.

Zou hij weten hij is de eerste die tegen

mij praat vandaag – nooit spreken met

volle mond – dat het de derde pannenkoek

is deze week. Hij vraagt of ik getrouwd.

.

Epigram voor Chet Baker

Frank Koenegracht

.

In de bundel ‘Rock ‘n’ Roll klinkende gedichten’ uit 2003 zijn door Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze 62 gedichten bijeengebracht over muziek. Over allerlei soorten muziek, niet slechts over Rock & Roll.  In deze bundel staat het gedicht ‘Epigram voor Chet Baker’ van Frank Koenegracht dat oorspronkelijk verscheen in zijn bundel ‘Zwaluwstaartjes’ uit 1994.

.

Epigram voor Chet Baker

.

Wat huilen die twee toch.

Er zit iets ongebrokens in hun huilen.

Nee dat vind ik niet.

Het is een soort vliegeren, geen

huilen, ze huilen niet.

Het spijt me maar ze huilen wel.

.

Verdoving

Vrouwkje Tuinman

.

De poëzie app Muze is een app die wekelijks een gedicht naar je smartphone of tablet stuurt. De gedichten kun je beluisteren of lezen en behalve gedichten staan er op de app inmiddels ook fiets- en wandelroutes waarbij je onderweg kunt luisteren naar gedichten middels Muzebakens waarop QR codes zijn aangebracht. Scan je zo’n QR code dan kun je via je telefoon of tablet het gedicht beluisteren of lezen.

Door deze app werd ik deze week gewezen op een gedicht van Vrouwkje Tuinman met de titel ‘Verdoving’ uit haar bundel ‘Sanatorium’ uit 2014. Waarom dit gedicht bleef hangen (ik lees regelmatig gedichten via deze app) was het feit dat het gedicht gaat over een man die, zo gauw er een auto verzet wordt in zijn straat, opspringt om zo zijn eigen auto zo recht mogelijk voor zijn eigen raam te kunnen zetten. Behoorlijk dwangmatig gedrag dus. Toen ik jong was en nog thuis woonde bij mijn ouders hadden wij zo’n overbuurman. Deze man zat, als hij thuis was, altijd voor het raam. Als er ook maar iemand in de buurt van zijn auto kwam, stond hij op en als ze te dichtbij kwamen liep hij al naar buiten. En als er een andere auto op ‘zijn’ plekje stond, voor zijn raam, rustte hij niet voor die auto was verdwenen en hij zijn auto daar neer kon zetten. Blijkbaar zijn er meer van dit soort mannen want Vrouwkje schreef erover in het volgende gedicht.

.

Verdoving

.

De auto’s zijn de verstandskiezen van de straat,

teveel volume voor te weinig kaak. Dus springt

de buurman uit zijn schietstoel als

de andere buurman in zijn wagen stapt, iemand

van de overkant of iemand die op visite kwam.

Hij holt het huis uit. Voor zijn schoenen is geen tijd.

Het portier kan open blijven staan. Hij rijdt twee meter

achteruit, of vijf naar voren, exact het stuk dat

nodig is om het licht in, het zicht op, het hele

woonkamerraam, weg te nemen. Totdat alles klopt.

.

Harry en K.

De daad in 69 gedichten

.

Ik schreef al eerder over de bundel ‘ Seks, de daad in 69 gedichten’ , in 2001 uitgegeven door uitgeverij 521, een bloemlezing van Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze met erotische gedichten van Nederlandstalige dichters. In deze bundel staan twee gedichtjes naast elkaar die opvallen door hun inhoud maar ook door hun vorm. Daarom deze twee hier gezamenlijk weergegeven. Het ene is van Harry Mulisch zonder titel en de ander is van K. Schippers met als titel ‘ Blank verse’ .

.

terwijl ik

klaarkom          gaat

de bel.

wie kan

dat zijn              zo laat nog?

een kind?

.

Blank verse

.

je

je

je

je                      je               je

je                            en je

.

ik raak je overal niet aan

.

Rock ‘n’ Roll

Klinkende gedichten

.

In 2002 stelde Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze de bundel ‘Rock ‘n’ Roll klinkende gedichten’ samen. Deze bundel staat bol van gedichten over het volle (nacht)leven en alle muziek die daarbij hoort: Rock ‘n’ roll, jazz, blues en dergelijke.

Wat mag je verwachten als je deze bundel leest? Uiteraard Jules Deelder, Simon Vinkenoog en Tom Lanoye maar ook Huub van der Lubbe, Serge van Duijnhoven en Daniël Dee maar ook onverwachte dichters als Anna Enquist, Gerrit Achterberg en Maria Barnas. Veel jazz maar ook rap en punk.

Ik heb gekozen voor een gedicht van Bernlef, ook niet meteen een dichter die ik hier zou verwachten. Het gedicht is getiteld ‘Kurtág’ en gaat over een Hongaars componist van hedendaagse klassieke muziek György Kurtág.  Concentratie en spontaniteit vormen belangrijke constanten in de toonspraak van Kurtág. Het gedicht verscheen oorspronkelijk in ‘Dietsche Warande & Belfort’ uit juni 2002.

.

Kurtág

.

Muur van muziek

vol kieren en gleuven

waaruit soms woorden ontsnappen

.

Korte boodschappen

van volstrekt wanhopigen

signalen naar een vergeten heelal

.

Muur die twee werelden scheidt

het tumult ervoor, de stilte erachter

daar tussen ingemetseld de kus.

.

Haarspeld

Erotische gedicht van Paul Claes

.

Uit de niet te versmaden bundel ‘Seks, de daad in 69 gedichten’samengesteld door Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze vandaag een gedicht van de dichter Paul Claes (1943). Dit gedicht werd gepubliceerd in de bundel ‘Rebis’ uit 1999.

.

Haarspeld

.

Soms speelt hij met de haarspeld in zijn hand.

Over de ribbels van haar ruggengraat

strelen zijn vingers, tot ze zich ontspant

en opengaat,

.

als hij zijn vingertop ertussen brengt,

en telkens weer kan hij er niet genoeg

van krijgen het te doen, terwijl hij denkt

aan wie haar droeg

.

 

Seks

De daad in 69 gedichten

.

Soms is poëzie iets zeggen in verbloemende woorden en soms niet. De verzamelbundel ‘Seks, de daad in 69 gedichten’ samengesteld en ingeleid door Vrouwkje Tuinman en Ingmar Heytze laat qua titel niets aan de verbeelding over. Dat schept verwachtingen. Toch is de inhoud van de bundel minder expliciet dan de titel suggereert. De samenstellers zeggen het zelf al in hun ten geleide:

“Sex sells. Verwijzingen naar de lichamelijke liefde creëren hoge verwachtingen van spanning en sensatie. U stelt zich bij het onderwerp van deze bloemlezing wellicht dampende gedichten voor, waarin alle lichaamsvochten zich mengen in een draaikolk van samensmeltende woorden.”

De inleiding eindigt met de zinnen:

“Poëtische erotica is inventief, ruimdenkend en zacht en ruw tegelijkertijd. Het lijkt soms net een echte vrijpartij…”

Daarom uit deze aardige bundel twee gedichten om de smaak te pakken te krijgen.

.

Het

.

Die bril die vond ik niks, die moest maar af.

En zij zei tegen mij, niet alleen mijn bril

maar ook mijn truitje en mijn onderbroek.

.

Toen zag ik dat het goed was en ging in

met geweldige wind en zonder mantel.

We hadden erg veel zin en deden het.

.

Rob Schouten uit Te voorschijn stommelt het heelal, Arbeiderspers, 1988.

.

Verloksels

.

Het mooie van plooien

het vocht in de oksels

de paaiende kant van

de hand en de pols en

iets hols en

wat spant

.

Joke van Leeuwen uit Vier manieren om op iemand te wachten, Querido, 2001

.

 

 

Mouches volantes

Vrouwkje Tuinman

.

Nooit geweten dat er een naam was voor de bewegende vlekjes die meedraaien met je ogen maar dit blijken dus mouches volantes te zijn. Vrouwkje Tuinman heeft ze blijkbaar ook getuige het volgende gedicht van haar hand uit ‘receptie’ uit 2007.

.

Mouches volantes

Er is een drijvende wereld tegen het licht in
bewegende wezens. Kijk ik naar rechts
dan reizen ze mee, de bocht om tot ik
naar links daar zijn ze weer. Met mijn ogen
maak ik kindertekeningen, herschep
mijn erfenis. Verder is er niks. De grote
doos met foto’s, toestellen, zakken vol
met vieze lappen weggegooid. De roze
klaproos op de theezeef slechts een plaatje.
Eiwitten walsen voor mijn ogen. Alles plastic,
alleen mijn grote ronde hoofd is over.

.

Gedichten op vreemde plekken

Deel 85: Op een stalmuur

.

Vanaf 2009 wordt in het kleine plaats Watou in West Vlaanderen een kunstenfestival georganiseerd.

Kunstenfestival Watou is een internationale kunsttentoonstelling met beeldende kunst, poëzie en literatuur op de snijlijn tussen taal en beeld. Zo valt te lezen op de website van het kunstenfestival http://www.kunstenfestivalwatou.be/ De 2013 editie vindt plaats tussen 6 juli en 1 september.

Vrijwel alle grote namen uit de poëzie zijn in de afgelopen 4 jaar aanwezig geweest bij dit bijzondere festival; van Remco Campert tot Vrouwkje Tuinman van Lucebert tot Rutger Kopland.

In deze traditie werd op een stal van een boerderij in Watou het gedicht ‘Ezel Ambroos’ van Hugo Claus aangebracht.

.

 

.

Ezel Ambroos

.

Deze ezel heet Ambroos.
Hij drentelt langs hond en lam.
Tussen zijn saffraangele tanden
zit een halve boterham, ambrosia.
.
Vele meesters reden op zijn rug,
Heer Jezus, Heer Honger, Heer Dood.
Om zijn dagelijks brood
balkt hij: Glorie, gloria.
.
Op de vlucht naar een of ander Egypte
verloor hij onderweg de os, zijn vriend,
met wie hij redeneerde
over de stro, de kribbe, het kind.
.
Soms buigt een vreemde rouw
zijn pluizige kop nog verder naar voren.
De schuwte van de paria
in de wereld waarin ook wij dolen.
.
Waarom duldt hij onze grillen
als de vliegen in zijn wimpers,
de horzels op zijn billen?
Wat is het waarom van zoveel
nederige vrede? Herinnering aan Arcadia?
.
Al is Ambroos al eens duister en duivels
op zijn tijd en stond,
zijn ogen zijn de gewonde ogen
van de eeuwigheid.

.

Uit: De Sporen

(De ezel Ambroos was een gift van dichter Roger de Neef aan Hugo Claus.