Helix

Versvorm

.

Op Google is veel moois te vinden. Zo ook vele versvormen. Een versvorm die ik nog niet kende is de Helix. Deze vorm werd in 2002 door Soolseas bedacht. Wie of wat Soolseas is dat verteld het verhaal niet en ik ben er ook niet achter gekomen maar de vorm is alleraardigst.

Een Helix bestaat uit een aantal strofen van steeds 4 regels, waarbij de eerste drie regels steeds twee anapesten bevat (een anapest is een versvoet die bestaat uit twee onbeklemtoonde lettergrepen gevolgd door een beklemtoonde) en de vierde regel twee trocheeën (een trochee is een combinatie van een beklemtoonde en daarna een onbeklemtoonde lettergreep). Het rijmschema is aaab, cccb, dddb, etc. De eerste drie regels rijmen, de vierde regel rijmt steeds op elke andere vierde regel.

.

Sprookje   

.         

In de buurt van de stad

Zit een lelijke pad

Voor zijn huis op de mat

Stil te zonnen.

 

Hij denkt terug aan de tijd,

Was zijn schoonheid niet kwijt,

Vriendschap deeld’hij bereid

Met baronnen.

 

Tja, als prins geef je raad,

Elke dag goede daad.

Leven is als een draad

Goed gesponnen.

 

Maar die heks was niet niks,

Hij vergiste zich fiks:

Nu zit hij in de Styx.

Wat begonnen?

 

Op een meisje gewacht?

Die hem kust op zijn vacht,

Want zij  heeft vaak een macht

Onontgonnen.

 

Wordt hij dan weer een prins,

Soms wat zoet, soms wat rins?

Hij geeft zich nog geenszins

Gewonnen!   

.

Advertenties

Spiegelsestet

Versvorm

.

De Spiegelsestet is een versvormpje bedacht door Shelley A. Cephas (Mirror sestet). Cephas bedacht ook de vormen Decquain, Octameter, Trilonet en de Triquain.

De Spiegelsestet bestaat uit zes regels, het eerste woord van regel 1 rijmt op het laatste woord van regel 1.Het eerste woord van regel 2 is het laatste woord van regel 1 en het laatste woord van regel 2 is het eerste woord van regel 1. Voor de volgende twee regels en de daaropvolgende twee regels geldt hetzelfde. In de oorspronkelijke vorm wordt niet over metrum gesproken.

Hier twee voorbeelden:

.

Zomerklacht

 

Verdriet geeft regen mij nog niet,

Niet nattigheid zorgt voor verdriet,

Toch maakt klimaat mij stuurs en log.

Log is het juiste woord, ja toch?

Laat zonschijn mij nu zijn tot baat.

Baat mag zij zijn, eer vroeg dan laat!

.

It worked

.

“Turds like him can speak in fancy words.

Words that  promise much. Those phony turds.

Great gods I fell for it.”  Here I wait,

Wait for Merlin to do something great.

“Smile for then he’ll make it worth your while.

While there, he’ll match figure to your smile.”

.

Luchtfiets

Versvormen

.

Nu de tien genomineerden voor de Willem Wilmink Dichtwedstrijd bekend zijn wilde ik stil staan bij het light verse genre, de wat luchtiger, wat meer humoristische poëzie met een knipoog. Een mooi voorbeeld van dit soort poëzie is de Luchtfiets. De luchtfiets is bedacht door Frits Criens in 2015.  DeLuchtfiets is een versvorm waarbij de dichter opzettelijk fouten maakt tegen de vervoeging van niet scheidbare, schijnbaar samengestelde werkwoorden en schijnwerkwoorden. Voorbeelden van dit soort werkwoorden zijn luchtfietsen, samenrapen, nachtbraken, speculeren etc.

Het vermeende werkwoordelijke deel is een bestaand werkwoord. Het vermeende niet werkwoordelijke deel is niet per se aan een woordsoort gebonden, al is het meestal een naamwoord.

Bij vervoeging mogen deze werkwoorden niet worden gescheiden, vandaar de term niet scheidbare schijnbaar samengestelde werkwoorden. Wanneer je deze werkwoorden toch scheidt,dan levert dat een ongrammaticale constructie op. Doe je dat structureel en bewust in een nonsensvers, dan is er sprake van een Luchtfiets. Voorwaarde is wel dat de helft van het aantal versregels tennminste één fout bevat tegen de onscheidbaarheid van niet scheidbare schijnbaar samengestelde werkwoorden en schijnwerkwoorden.

.

Een mooi voorbeeld van de bedenker zelf:

.

Luchtfiets

.

Ik fiets geen lucht en bak geen sla

En bol geen knik

Ik jou geen jij en veer geen la

Ik lak geen lui en klak geen klik

En lier geen tier

Ik vecht geen bek en tak geen tik

Ik scheer geen gek en fluit geen flier

En bal geen voet

Ik slijp geen straat en waai geen pier

Met taal toch ben ik beregoed:

Ik haspel onvolprezen stoet

.

.

Foto: zon123

Retour

Versvormen

.

In de loop de jaren zijn al verschillende versvormen de revu gepasseerd op dit blog maar de laatste was alweer van enige tijd geleden. Daarom vandaag aandacht voor de Retour. Deze versvorm telt 3 strofen verdeelt over negen regels. De eerste strofe heeft twee regels, de tweede strofe drie regels en de laatste strofe is vierregelig. Het rijmschema is  ab abc bcac en het metrum is bij voorkeur pentameter maar dat is geen voorwaarde. Het leuke van deze vorm is dat het gedicht eindigt met het beginwoord (de beginwoorden), maar dan wel in verschillende betekenis. Een voorbeeld van Drs. P. (wie anders zou je bijna denken):

.

Retour

.

Retour wil zeggen dat men weer zal keren

Van ergens naar het punt waar men begon

.

Men kan zo ’n tocht ook eens op schrift proberen

In negen regels – dus geen marathon

En weinig ruimte voor geouwehoer

.

Men kent bij voorbaat al het eindstation

Het metrum zorgt voor aangenaam vervoer

Het schema is eenvoudig te hanteren

Zo komt men triomfantelijk retour

.

.

Kedinkedonkel

Versvormen

.

Verzen zijn er in vele soorten en maten en er komen er ook nog steeds bij. De Kedinkedonkel lijkt op het Ollekebolleke, door drs. P bedacht en genoemd in zijn oude boekje “Het Rijmschap” (1982). Het is nooit iets geworden, omdat het ollekebolleke nou eenmaal het ollekebolleke is en dat bekt nu eenmaal lekkerder dan kedinkedonkel, maar is toch vermeldenswaard vanwege de rijmvoet (kort-lang-kort-lang-kort), die waarschijnlijk Dasius heet.

De Kedinkedonkel bestaat uit twee maal 4 regels met als rijmschema abcd efgd, als metrum dus dasius en de zesde regel is een woord van vijf lettergrepen.

.

Kedinkedonkel

.

Zojuist geboren
Een nieuwe versvorm
( De vader maakt het
Gelukkig goed)

De naam van ’t kind is
Kedinkedonkel
Wat u vooral niet
Vergeten moet.

.

Luspoëzie

Versvorm

.

Op zoek naar bijzondere versvormen kwam ik de ‘Loop poem’ tegen. Luspoezie ofwel Loop Poetry is afkomstig uit Engeland en populair op Engelstalige poëzie-sites.

Het gedicht bestaat uit 20 regels, twee distichons, een kwatrijn, twee distichons, een kwatrijn en afgesloten met twee distichons.

De distichons rijmen, de kwatrijnen rijmen niet, maar vormen luspoëzie, wat inhoudt dat het laatste woord van regel 1 het beginwoord is van regel 2 en zo verder.

Op http://www.hetvrijevers.nl/  staat een mooi voorbeeld van Jaap van den Born getiteld ‘De toren’. Daarna nog een mooi Engels voorbeeld van Hellon getiteld ‘How I see you’.

.

De toren

.

De toren rijst op uit het duister

Er zweeft een zacht en vreemd gefluister

 

Op uitgesleten stenen trappen

Weerklinken doffe, holle stappen

 

Een edelvrouw, reeds lang gestorven

Gestorven door vergeefse liefde?

Liefde, door de dood gebroken

Gebroken, maar niet uitgedoofd?

 

En klinkt soms in de zomernacht

Met zachte stem haar stille klacht?

 

Zie ik daar achter de gordijnen

Een vrouwensilhouet verschijnen?

 

Voor eeuwig in de steen gevangen

Gevangen door haar hunkering

Hunkering naar wat verloren

Verloren en ongrijpbaar was?

 

Of was er haast met de facturen

En wordt er nu in overuren

 

En door een diepvriesmaal gesterkt

Hier ’s avonds laat nog doorgewerkt?

.

How I See You

.

Eyes that don’t see

see the things that you do

do you wish me to describe

describe how I see you…

.

Skin so delicate

delicate as a rose

rose that will blossom

blossom as it grows.

.

Hair moving gently

gently you tease tease…

softly whispering

whispering summer breeze.

.

Voice so melodic

melodic singing birds

birds, such sweet tunes

tunes…enchant like your words.

.

Dress…rustling

rustling tress bare

bare as leaves fall

fall, the colour of your hair.

.

Your perfume..sweet fragrance

fragrance frangipani’s bring

bring back many memories

memories of spring.

.

Yes…I am blind

blind, yet I see

see in my mind

mind you fill will glee.

.

Rimas Dissolutas

Provençaalse troubadourzang

.

Er bestaan vele (vaste) versvormen, ik beschreef er in het verleden al meerdere. Vandaag aandacht voor de Rimas Dissolutas. Hoewel Rimas Dissolutas (ook wel de coblas unisontantis genoemd) doet denken aan iets uit de Romeinse tijd, komt deze versvorm voor in de Provençaalse troubadourzang.

Het bestaat uit een vrij aantal vierregelige strofen, allemaal met dezelfde rijmklank ABCD en afgesloten door een tweeregelig envoi, CD. Het metrum is vrij. Volgens sommige bronnen mogen de coupletten ook 5- of zelfs 6-regelig zijn, waarbij het envoi dan uit drie regels bestaat.

Met deze gedichten werden vroeger tenzon’s (of tenson’s wat ‘lovers debat’ betekent) georganiseerd door troubadours, een competitie in het maken van deze rijmen. Tenzon’s zijn een soort van verbale sparring op basis van dialoog en discussie.

Een voorbeeld:

.

Gesprek van de dag

 

Wat is dat voor een barre, boze zomer?

’t Is koud, het waait, de regen valt steeds neer.

De camping wordt vroegtijdig reeds verlaten.

De erwtensoep, die pruttelt in de pan.

 

De praat van Rutte kan bepaald niet slomer.

De kamer corrigeert hem keer op keer.

Toch schenkt dit Nederland geringe bate:

We zijn voorlopig niet af van die man.

 

Ik ben misschien een hoogst naïeve dromer:

Ik koppel zo maar politiek en weer,

Want beide zijn het issues om te haten

En beide komen nooit meer boven Jan.

 

De politiek, het weer in ruime mate,

Gesprekstof biedt het, maar nu nog een plan!

.

Raccontino

Versvorm

.

De Raccontino is een versvorm van de hand van E. Murfey. Een zeer eenvoudige vorm, waar we de titel afkunnen lezen, door de eerste regel samen te voegen met de eindwoorden van de oneven regels.

Het gedicht of het vers is op deze manier vrij van lengte. Door meerdere oneven regels toe te voegen kan de titel van het gedicht langer worden.

Het metrum is in deze versvorm vrij. Hieronder een voorbeeld van Drs. P.

.

Voor wie wat anders wil: genadig komt

Er altijd wel een avontuur, een kans

En wie afkerig is van iets als dit

Nu ja, die blijkt prosodisch weinig mans.

E.Murfey was hier de ontwerpster van.

Ze liet ons vrij in lengte en cadans.

De zin ontwaart men aan het einde pas.

De naam is raccontino, weet u thans.

.

Rijmklank

Vormen van rijm

.

Ik krijg weleens de vraag wat poëzie nu eigenlijk is. Daar is natuurlijk geen eenduidig antwoord op te geven. Zoek naar definities en je vindt er vele. Ik heb in het verleden al wel verschillende aspecten van poëzie beschreven op dit blog (in de categorie literaire kunst) en wil daar de komende weken weer een en ander aan toevoegen.

Om te beginnen Rijm. Hoewel ik zelf niet van de rijm ben (ik heb de rijmdwang in het verleden ook af moeten leren) zijn er prachtige rijmende gedichten geschreven. Gedichten in vaste versvormen maar ook gedichten met voorrijm, middenrijm etc.

Vandaag wil ik stilstaan bij drie soorten rijmklanken: Volrijm, Alliteratie en Assonantie .

Volrijm

Bij Volrijm is er sprake van klankovereenkomst bij zowel klinkers als medeklinkers.

Slik en stik. Deze vorm, waarbij de beklemtoonde lettergreep niet gevolgd wordt door een andere, noem je mannelijk of staand rijm
Rapen en gapen. Deze vorm, waarbij de beklemtoonde lettergreep wel gevolgd wordt door een andere, noem je vrouwelijk of slepend rijm.
Toeteren en ploeteren. Deze vorm, waarbij de beklemtoonde lettergreep gevolgd wordt door twee onbeklemtoonde lettergrepen, noem je glijdend rijm.

Alliteratie

Bij Alliteratie is er sprake van klankovereenkomst van de begin medeklinkers.

Liesje leerde Lotje lopen langs de lange Lindelaan. Kapper Karel knipte koppige kerels kaal.

In het boek Opperlandse Taal & Letterkunde van Hugo Brandt Corstius uit 1981 zijn mooie voorbeelden te vinden.

Assonantie

Bij assonantie is er alleen klankovereenkomst van de klinker. Assonantie wordt veel door rappers gebruikt en zou je kunnen beschouwen als een zwakkere vorm van rijm. Maar ook de grote dichters maakte gebruik van deze vorm, zoals hier in een strofe van Martinus Nijhoff.

 

Maar ’t leven is te vast en hard:

Of we al een rustplaats graven,

Noch nimmer kwam de grote nacht

en is een mensch gaan slapen

.

Hans en Monique Hagen hebben in hun bundel ‘Jij bent de liefste’ en gedicht geschreven waar van allerlei soorten rijm inzit. De titel is ‘Onzichtbaar’ uit 2002.

.

Onzichtbaar

een zucht is onzichtbaar

net als de wind
de nacht is onzichtbaar

als de dag begint

onzichtbaar zijn de dingen

die ik kwijt ben
die ik nooit meer vind

maar

met mijn ogen dicht

zie ik alles

wat mijn hoofd verzint

.

Monotetra

Versvormen

.

Een interessante versvorm is de monotetra. De monotetra is ontwikkeld door Michael Walker en zoals de naam al doet vermoeden (het Griekse getal 4 heet Tetra) betreft het hier een versvorm waarbij elke strofe (het aantal is onbeperkt) een vierregelig rijmschema heeft. aaaa bbbb enzovoorts.

Het metrum is vierjambig, in de laatste regel treedt een tweevoetige herhaling op die een versterkend weemoedig effect kan hebben (Ach, nimmermeer, ach, nimmermeer) of als ander versterkend middel kan dienen.

Hieronder een mooi voorbeeld van een monotetra van Bas Boekelo getiteld ‘De nieuwe order’.

.

De nieuwe order

 

De hele ploeg stond op kantoor
De nieuwe order was erdoor
Men at gebak en riep in koor
We gaan ervoor! We gaan ervoor!De baas werd enthousiast begroet
Hij bloosde haast onder zijn hoed
Er was weer werk in overvloed
Het gaat ons goed! Het gaat ons goed!

Men ging met ijver aan de slag
Getooid met kakenbrede lach
Het was een schitterende dag
Steek uit de vlag! Steek uit de vlag!

Er werd gewerkt in menigvoud
Gestaag en zonder oponthoud
Plots bleek een kapitale fout
‘Dat kost ons goud! Dat kost ons goud!’

De baas ‘wist nergens iets van af ’
Dat gold vanzelf ook voor de staf
De chefs verdwenen in een draf
Wie kreeg de straf! Wie kreeg de straf!

Er kwam een sukkel op hun pad
Die er geen werk aan had gehad
Hij kreeg een schop onder zijn gat
Zo doe je dat! Zo doe je dat!

.