Côte d’Azur

Quirien van Haelen

.

Door een opmerking van Ionica Smeets in een van haar columns in de Volkskrant werd ik (weer eens) gewezen op het wonderlijke gedicht ‘Côte d’Azur’ van Quirien van Haelen (1981). Dit (halve) sonnet valt op door de vele witegels tussen de eerste twee strofes en de laatste strofe én door de opsomming van meisjesnamen. Eigenlijk is dit het ultieme vakantiegedicht. Dat het ook een slim, grappig en ideeënrijk gedicht is kun je heel goed lezen in de analyse van Guus Middag op Oote Oote .

Hoe dan ook is het een heerlijk gedicht om te lezen maar om er volledig van te kunnen genieten lees je eerst de analyse, zeer de moeite waard. En lees het vooral ook helemaal want aan het einde van de analyse blijkt maar eens te meer hoe moeilijk (sommige) redacteuren poëzie soms vinden als het gedicht uit zijn bundel ‘Testosteron’ uit 2008 wordt opgenomen in ‘De Nederlandse poëzie van de twintigste en de eenentwintigste eeuw in 1000 en enige gedichten’.

.

Côte d’Azur

.

Brigitte, Verona, Eva, Kim, Marieke
Aurora, Mäde, Tina, Claire, Yvon
Yolanda, Nina, Daisy, Sue, Manon
Martine, Lilly, Nancy, Annemieke

Justine, Maria, Ankie, Lindsay, Lieke
Adèle, Judith, Vera, Ann, Marjon
Yvette, Denise

 .

..
 .
 .

Het volgend jaar een busreis naar Lloret
Wellicht haal ik daar wél een heel sonnet

.

Advertentie

Vers gekruid

Inge Boulonois

.

Een aantal jaar geleden (2008) mocht ik voordragen in het knusse huiskameratelier van Alja Spaan in Alkmaar waar zij regelmatig dichters en muzikanten vroeg op te treden. Tijdens die voordracht daar was ook Inge Boulonois aanwezig en zolang volg ik haar al. Inge (1945) volgde de opleiding tot beeldend kunstenaar aan de Akademie voor Beeldende Kunst Arnhem en voltooide later ze de studie kunstpsychologie aan de Universiteit van Nijmegen.

In het nieuwe millennium is ze overgestapt op het schrijven van gedichten. Ze is medewerker (en dus collega) van het literaire e-zine Meander. Voor meandermagazine.nl schrijft ze analyses, recensies van light verse en interviews.
Voor http://www.gedichten.nl schrijft ze elke dinsdag een actueel snelsonnet. Ook op http://www.hetvrijevers.nl staan gedichten van haar hand en maakt ze deel uit van de redactie.

Het genre waarin Inge schrijft, light verse, is een bijzonder genre binnen de poëzie. Er wordt wel eens wat schamperig over gesproken maar niet door mij. Ik weet hoe moeilijk het is om een goed light verse gedicht te schrijven. Voor Inge Boulonois is het schrijven van light verse echter geen enkel probleem (denk ik toch als ik haar gedichten lees).

In haar nieuwe bundel ‘Vers gekruid’ staan 100 humoristische en lichtvoetige gedichten die maar wat vaak een serieuze ondertoon hebben als het om de onderwerpskeuze gaat. Als voorbeeld het gedicht ‘Recensent’ uit deze bundel. In de vorm van een ‘onzijn’ of ‘elftal’ geschreven. Voor de specifieke vorm informatie kijk je op https://woutervanheiningen.wordpress.com/2018/10/26/onzijn-elftal/

De bundel met vele verrassingen is te koop in de boekhandel of via http://www.ingeboulonois.nl

.

Recensent

 .

Zijn vak is honorabel maar ook zwaar

Hij is de zielzorger van bellettrie

En als zodanig van niveau bezeten

.

Zijn smaak en stijl zijn van een bel-esprit

Slechts híj weet hoe je kwaliteit moet meten

En heeft de schrijvers onwijs veel te leren

.

Maar wordt miskend, voor haarklover versleten

Het is zijn plicht zeer streng te kritiseren

Toch taalt hij soms naar lovend commentaar

.

Dan prijst hij één roman, ooit zelf geschreven

Die hij nog steeds maar niet krijgt uitgegeven

.

Sonnet

Hugo Claus

.

Op deze laatste zondag van het jaar, uit de bundel ‘Gedichten 1948 – 1993’ uit 1994 van Hugo Claus vandaag een sonnet. Hugo Claus schreef veel gedichten in vrije vorm maar hij mocht ook regelmatig vaste vormen of gedichten met rijm schrijven zoals het gedicht ‘Sonnet’

.

Sonnet

.

Dat de meeste dingen volmaakt zouden zijn

op één moment en dan doven,

zo willen het de wereld en Einstein.

En dat de mensen groeien als lover

.

onder een zelfde luchtvervuiling

en gelijk vergaan in de herinnering,

zo verzekert het de tijd

die in mijn nekvel bijt.

.

Daarom moet ik nu radeloos

dat ene moment loven

dat ik je zie uitgestald,

,

je jonge tover als nooit tevoren,

een naakt moment dat straffeloos

voor mijn ogen voorovervalt

.

Dichter van de maand September

Jean Pierre Rawie

.

Als dichter van de maand september heb ik gekozen voor Jean Pierre Rawie (1951). In de jaren ’80 en ’90 van de vorige eeuw verkocht hij oplagen van dichtbundels waar romanschrijvers jaloers op zouden zijn. Dit was een zeer vruchtbare schrijfperiode voor hem. Uit deze tijd stamt ook de bundel ‘Intensive care’ waaruit het gedicht van vandaag komt (1982).

Rawie is een geboren Scheveninger (en als inwoner van stadsdeel Scheveningen heb je bij mij dan toch een streepje voor) maar groeide op in Groningen. Rawie is door twee dingen bekend; door zijn flamboyante levensstijl en zijn dandyachtige uiterlijk en door zijn werk dat in vaste versvormen is geschreven (sonnetten, rondelen). Ook het gedicht ‘No second Troy’ is hier een mooi voorbeeld van, in dit geval een sonnet.

De komende weken op zondag dus gedichten van deze dichter als dichter van de maand.

 

No Second Troy

Ik heb een vrouw bemind, die best
een tweede Troje zou verdienen,
en die door drank en heroïne
onder mijn ogen werd verpest.

Tot ziekbed kromp het liefdesnest,
en ik zou zachtjes willen grienen,
omdat alleen dit clandestiene
sonnetje van ons tweeën rest.

Zo’n veertien regeltjes waarmee je
een tipje van de sluier licht,
wat zout om in de wond te wrijven.

Wat zijn dat toch voor waanideeën,
Dat je, verdomd, in een gedicht
‘de dingen van je af kunt schrijven’?
.

Dubbele moraal

Versvorm

.

Er zijn vele versvormen (neem maar eens een kijkje in de categorie Versvormen op dit blog). De website http://hetvrijevers.nl/ staat bijvoorbeeld helemaal in het teken van gedichten met vaste vormen. 

Vandaag de Dubbele moraal als versvorm. Deze vorm werd ooit bedacht door een redacteur van het Vrije Vers. De dubbele moraal bestaat uit twee zesregelige gedichten naast elkaar met dezelfde rijmwoorden waarin het rechtse gedicht een tegenovergestelde bewering van het linkse bevat. Het rijmschema is abaaab en het metrum is vrij. De rijmwoorden zijn overeenkomstig en bijna altijd identiek maar niet noodzakelijk (bijvoorbeeld leiden en lijden).

Hieronder een voorbeeld.

.

Dubbele moraal

 

Het leven stelt niet veel meer voor

Wanneer we aan depressies leiden.

Dat is tenminste wat ik hoor.

Toch gaat het leven steeds maar door,

Dat zingt het klootjesvolk in koor.

Van ’t leven wil ik scheiden…

 

De vreugd’ te leven stelt veel voor.

Depressies willen wij niet lijden.

Niets is er, wat ik liever hoor.

Toch gaat ons leven niet steeds door,

Eens zingt voor ons een uitvaartkoor,

Wanneer wij gaan verscheiden.

.

Gedicht versus songtekst

Poëzie in muziek

.

Op deze blog staan in de categorie Poëzie in songteksten, voorbeelden van liedteksten die een poëtische lading hebben of die ook als poëzie gelezen zouden kunnen worden. Toch zou je kunnen stellen dat maar weinig songteksten echt poëtisch zijn. Hoe kan dat? Een songtekst heeft over het algemeen de lengte die ook een gedicht heeft of kan hebben. Beide vertellen in weinig tekst een verhaal of proberen met weinig woorden een beeld of een verhaal te vertellen. En toch zijn ze zo verschillend.

Pat Pattison, tekstschrijver en dichter heeft in 2009 het boek ‘Writing better lyrics’ gepubliceerd. In een interview met hem komt de vraag over het verschil tussen liedtekst en gedicht aan de orde. Hij zegt er het volgende over:

Sinds de uitvinding van de drukpers zijn gedichten vooral geschreven voor het oog waar liedteksten vooral geschreven zijn voor het oor. Als consequentie volgt hieruit:

A. Dichters kunnen er van op aan dat de lezer in staat is om te stoppen en terug te gaan, of om een woord op te zoeken tijdens het lezen van het gedicht. Een tekstschrijver kan dit niet.

B. Omdat het einde van een regel in de poëzie een visuele cue is, kan een dichter een zin beëindigen, maar de inhoud verder naar de volgende regel laten doorlopen, waarmee hij spanning kan creëren, zonder dat dit tot verwarring leidt:

You may see their trunks arching in the woods?
Years afterwards, trailing their leaves on the ground?
Like girls on hands and knees that throw their hair?
Before them over their heads to dry in the sun.?
Robert Frost –“Birches”

De spanning tussen het einde van de derde zin en hoe dit beeld wordt voortgezet in de volgende regel, voelt alsof de meisjes daadwerkelijk met hun haar gooien …

Een liedtekstregel heeft een sonische cue-einde van een melodie frase. Omdat het lied is gericht op het oor. Wanneer een tekstschrijver probeert een gedachte uit te voeren in de volgende melodische frase, creëert dit meestal verwarring, want er is een discrepantie tussen de melodische routekaart en grammaticale structuur.

C. Omdat een songtekst een sonische gebeurtenis (gericht aan het oor) is,  is rijm belangrijk, want het bevat een stappenplan voor het oor; toont relaties tussen de zinnen, creëert het een voorwaartse beweging, creëren het zowel stabiliteit als instabiliteit in onderdelen, en vertelt het het oor waar deze onderdelen eindigen.

Hoewel rijm gebruikelijk is in de poëzie, is het minder belangrijk, omdat de lezer kan zien waar een sectie eindigt. Zelfs wanneer gedichten rijmen, wordt niet per se aangekondigd waar het einde van een zin of het einde van een sectie is:

O wild West Wind, thou breath of Autumn’s being,
Thou, from whose unseen presence the leaves dead
Are driven, like ghosts from an enchanter fleeing,

Yellow, and black, and pale, and hectic red,
Pestilence-stricken multitudes: O thou,
Who chariotest to their dark wintry bed

The winged seeds, where they lie cold and low,
Each like a corpse within its grave, until
Thine azure sister of the Spring shall blow

Her clarion o’er the dreaming earth, and fill
(Driving sweet buds like flocks to feed in air)
With living hues and odours plain and hill:
Shelly –“Ode to the West Wind”

Hierbij moet worden opgemerkt dat de recente trend naar de presentatie van gedichtenslams en rap, beide meer gericht zijn op het oor dan op het oog, rijm wordt een belangrijk element, daar beide gericht zijn op het oor in plaats van op het oog.

D. De compositorische strategieën van de dichter verschillen dramatisch van die van de tekstschrijver. De overgrote meerderheid van de gedichten, vaste vorm, leeg vers, of het vrije vers, zijn lineaire verplaatsingen, het verplaatsen van idee naar idee, zin naar zin, tot het einde. Behalve in uitzonderlijke gevallen, zoals het rondeel, maakt poëzie in haar compositorische strategie geen gebruik van herhaling van de inhoud. Oudere ballade-achtige poëzie maakt soms gebruik van herhaling, maar let op dat het werd uitgevoerd, en gericht aan het oor in plaats van het oog.

Teksten zijn sterk afhankelijk van herhaalde content, meestal refreinen en coupletten. In de ontwikkeling van ideeën moet de tekstschrijver rekening houden met de herhaalde secties, en in het ideale geval, proberen deze te transformeren of te verdiepen telkens als we de zinnen opnieuw horen. Let op hoe de zin “What’ll I do” gewicht legt in elke sectie als gevolg van de focus. Eerst afstand; tweede, het gevaar van het vinden van een nieuw iemand; en tot slot, de hartverscheurende aankondiging dat de liefde voorbij is:

What’ll I do
When you are far away
And I am blue
What’ll I do?

What’ll I do?
When I am wond’ring who
Is kissing you
What’ll I do?

What’ll I do with just a photograph
To tell my troubles to?

When I’m alone
With only dreams of you
That won’t come true
What’ll I do?
Irving Berlin 

E. Een tekstschrijver heeft een zeer beperkte ruimte om mee te werken. Normale commerciële songs duren maximaal 2 ½ tot 3 minuten, wat deze ruimte dramatisch beperkt. Nog afgezien van de herhaalde refreinen of refreinen, bestaat het gemiddelde commerciële lied uit 12 tot 20 zinnen. Tenzij wordt gewerkt in een vaste vorm (sonnet, terza rima, haiku’s etc), kan het gedicht zo lang als het nodig heeft doorgaan.

F. Liedteksten zijn veel meer afhankelijker van regelmatig ritme dan gedichten, omdat het ritme van een songtekst is verbonden met het muzikale ritme. Het muzikale ritme, omdat het de lengte van een lettergreep kan verlengen, het ritme kan syncoperen ( het verdringen van beats of accenten in (muziek of een ritme), zodat sterke beats zwak worden en vice versa), en kan transformeren van iets wat gesproken heel saai zou zijn naar wat een interessante reis kan worden.

Er zijn nog vele andere verschillen. Dus als iemand zegt dat een liedtekst pure poëzie is, dan wordt waarschijnlijk bedoeld dat de tekst is een frisse, interessante taal is geschreven waarbij beelden en metaforen effectief worden gebruikt. Want dat is iets dat interessante en goede poëzie en liedteksten gemeen hebben.

Wil je het hele interview met Pat Pattison lezen ga dan naar http://www.writersdigest.com/qp7-migration-books/writing-better-lyrics-interview

 

 

Carollade

Versvorm bedacht door Lewis Carrol

.

Deze versvorm werd bedacht door Lewis Carrol, schrijver van onder meer Alice in Wonderland. De Carollade bestaat uit steeds 6 regels waarvan de eerste zin steeds begint met: Hij dacht dat hij een … zag.

De tweede zin begint met het woord ‘die’ of ‘dat’.

De derde zin luidt: Maar toen hij weer keek was het slechts.

Regel 5 en 6 bevatten commentaar.

.

Hieronder een voorbeeld.

.

Hij dacht dat hij een Schoonheid zag

Daar in de maneschijn.

Maar toen hij weer keek was het slechts

Een oude chagrijn.

“O God!”, riep hij en wendt zich af,

“Dit is beslist geen gein.”

 

Hij dacht dat hij een Vrome zag,

Daar naast zich in de kerk.

Maar toen hij weer keek was het slechts

Een stukje duivelswerk:

“t Is maar”, zei hij “Uit zestien tien

Een blauwhardstenen zerk”.

 

Hij dacht dat hij een Wijze zag,

Een wijsgeer voor zijn hart.

Maar toen hij weer keek was het slechts

De domheid, zeer benard.

Hij riep: “Dit is het ook al niet,

Val dood nu voor mijn part!”

 

Hij dacht dat hij zich zelve kent

(Hij is al vijftig jaar).

Maar toen hij weer keek zag hij slechts

Een domme oude vent.

Hij zei: “Ik ga geen kant meer uit,

‘k Blijf zitten op mijn krent”.

.

Met dank aan: https://sites.google.com/site/versvormen/

Spiegelen

Spiegelgedicht

.

Als het gaat om vormen van gedichten zijn er veel, heel veel. Vaste vormen (denk aan sonnet, rondeel, limerick etc.) maar ook in uiterlijke vorm. Ik heb op dit blog al verschillende vormen behandeld en vandaag is het de beurt aan het spiegelgedicht.

Wat is een spiegelgedicht?

Met een spiegelgedicht baseer je je op een bestaand gedicht en je verandert het thema, of het eerste vers, of de gevoelswaarde. Daarna maak je een nieuw gedicht waarbij je je spiegelt aan het bestaande gedicht. Je neemt als het ware de structuur over, maar je past systematisch de woorden/verzen aan je nieuwe invalshoek aan.

Een mooi voorbeeld vond ik op http://forum.scholieren.com van Ataraxia.

.

Er is te veel ruimte in dit bed voor mij – alleen,
samen is het zo veel leuker.
Zonnestralen te tellen in je haren
en niets aan te trekken van het stof
dat overal al jaren ligt.
.
Laten we toen voor toen laten,
leven in de stroomversnelling van deze dagen,
dit geluk alsmaar optellen
dan houd ik van jou en jij van mij,
en onze schoenen van elkaar.

.

en haar spiegelgedicht

.

Er is teveel ruimte in dit bed voor jou – wat heet,
een verloren druppel in de thee
Consumptie, illucide introductie we-
ten van je pars pro toto
Zo onnodig, onvindbaar.
.
Laat me je bed vullen – alle gaten,
Het troebele water – rozenblaadjes
Je kussen opschudden vol liefde en laat me
Je omarmen, verwarmen tot
Een gloeiende druppel op mijn plaat

.