Half herinnerde gedichten

John Pudney

.

Hoewel men in Engeland naar mijn mening een heilloze weg is ingeslagen met de Brexit, blijven de Engelsen een speciaal plekje in mijn hart houden. Hun humor, hun (soms vreemde) tradities, de taal en vooral ook de dichters en de poëzie, allemaal zaken om van ze te blijven houden. Wat ik ook bijzonder vind aan Engeland is hoe zij met hun poëzie omgaan, zijn de uitgaven die in Engeland verschijnen. Zo schreef ik al over The emergency poet https://woutervanheiningen.wordpress.com/2019/10/01/anti-stress-poezie/ en over de bundels die de BBC uitgaf met de 100 beste gedichten https://woutervanheiningen.wordpress.com/2020/01/27/jas/ . En nu heb ik een bundel die als titel heeft ‘I wandered lonely as a cloud’ (samengesteld door Ana Sampson) waar vooral de ondertitel intrigerend is namelijk ‘and other poems you half remember from school’.

Ik kan daar twee dingen over zeggen. Allereerst het feit dat er gedichten zijn die je half herinnert van school. Hoeveel Nederlandse middelbare scholieren herinneren zich een half gedicht van school? Laat staan een heel gedicht. En als tweede, wie bedenkt zo’n thema? Geweldig vind ik dat, om zo’n gegeven als uitgangspunt te nemen voor een bloemlezing. Natuurlijk heb je ook in Nederland de bundels van gedichten die mannen/vrouwen aan het huilen maakt, maar die zijn gebaseerd op (ook alweer) de Engelse versie ‘Poems that make grown men/women cry’.

Misschien durft een Nederlandse uitgeverij het aan om ook dit gegeven (half herinnerde gedichten) als uitgangspunt te nemen voor een verzamelbundel. Uit de Engelse versie koos ik het gedicht ‘For Johnny’ van John Pudney (1909 – 1977). John Pudney verliet school op zijn 16e. Hij schreef de meeste van zijn gedichten gedurende de tweede wereldoorlog. Naast dichter was hij (brood) schrijver van romans, kinderboeken, korte verhalen en verhalen in opdracht.

Het gedicht ‘For Johnny’is een van de meest bekende oorlogsgedichten. Hij schreef het tijdens een luchtaanval van de Duitsers en het werd eerst gepubliceerd in The News Chronicle. Nog bekender werd het gedicht toen het gebruikt werd in de film ‘The way to the stars’ uit 1945 met onder andere Michael Redgrave, John Mills, Rosamund John en Stanley Holloway.

 

For Johnny

.

Do not despair
For Johnny-head-in-air;
He sleeps as sound
As Johnny underground.

.

Fetch out no shroud
For Johnny-in-the-cloud;
And keep your tears
For him in after years.

.

Better by far
For Johnny-the-bright-star,
To keep your head,
And see his children fed.

.

 

 

Vers op vrijdag

Gedichten op de rug gelezen

.

In 2018 zetten Layla ter Horst en Elise Kriekaard ‘Vers op Vrijdag’op. Toen zij samen voor hun eindexamen zaten en in tegenstelling tot veel van hun medescholieren juist wél van de poëzielessen genoten, besloten ze hier iets mee te doen. Layla schreef ook zelf gedichten en aangemoedigd door haar vriendinnen besloot ze hier wat mee te doen. Ze wilde haar poëzie publiceren. Elise was meer van het beeld en zo werd ‘Vers op Vrijdag’ geboren op Facebook en Instagram https://www.facebook.com/versopvrijdag/ en https://www.instagram.com/versopvrijdag .Elke vrijdag wordt een nieuw gedicht geplaatst en als aandachtstrekker wordt bij elk gedicht een versregel op de blote rug van een persoon geschreven en getoond. Geschreven door Layla en met vaste en vaardige hand op een blote rug gezet door Elise.

Haagse vriendinnen van het van oorsprong Voorburgse poëzie-duo introduceerden ‘Vers op Vrijdag’ op hun school waarna de gedichten van Layla werden toegelaten als eindexamenmateriaal. ,,Ik mag straks een aantal van de gedichten van Layla analyseren”, beaamt Alexandra van Engeland die op het vwo van het Maerlant Lyceum zit in 2018.

.

Een huis in Delft

.

In een huis in Delft
wonen zij nu
Ik heb ze lang niet meer gesproken
Het is er groot, met kleine kamer

.

Waar vroeger ongewilden onderdoken
Een bad op pootjes
Een haard van goud
Op een plek als deze
Wordt men makkelijk samen oud

.

Het tempo van zijn ouder worden
Streef snel dat van haar voorbij
Nu is het huis van haar alleen

.

En als ze haar naar de liefde vragen
Dan vertelt zij over hem
Wanneer zij stof vangt
Tussen antieke meubels
En haar heupen,
waar hij zo van hield,
Vaststaan als cement
Als ze haar dan naar de liefde vragen
Vertelt zij over hem

.

Doel

Dorpsdichters van een verloren dorp

.

Afgelopen week was ik in Doel, een dorpje in de Belgische provincie Oost-Vlaanderen en een deelgemeente van Beveren. Doel ligt in het uiterste noordoosten van de provincie, op de linkeroever van de Schelde, in de polders van het Waasland, vlak bij de Nederlandse grens. Als je de grens oversteekt met Nederland kom je in de Hertogin Hedwigepolder, een polder die door Nederland onder water gezet gaat worden bij wijze van natuurcompensatie, en het wordt daarmee aangesloten bij het Verdronken land van Saefthinge.

Doel was ooit een klein dorpje van zo’n 1300 inwoners maar door (in eerste instantie) uitbreidingsplannen van de haven van Antwerpen (waarbij een dok dwars over het dorp aangelegd zou worden) is het al sinds eind jaren negentig van de vorige eeuw onderwerp van gerechtelijke procedures bij onze zuiderburen. Het dorp is inmiddels zo goed als uitgestorven (in 2009 woonden er nog 84 mensen maar inmiddels is dat verder geslonken naar ik schat minder dan 20) en lijkt nog het meest op een spookdorp. Op de dag dat ik er was zag je een enkele auto van een bewoner en verder vooral fotografen want dat het dichtgespijkerde dorp inmiddels een aantrekkingskracht heeft op fotografen is duidelijk.

De kerk, het parochiehuis, de school, de woonhuizen en boerderijen, alles staat leeg en verlaten, vervallen of in een staat dat het niet lang meer duurt of het gaat instorten. Een desolate plek om te wonen lijkt me, helemaal omdat de twee kernreactoren van Doel op minder dan een kilometer afstand van het dorp staan. Toen ik daar rond liep kwam ik op een paar plaatsen gedichten van de dorpsdichters tegen; Mark Meekers (2007-2009), Hilde van Cauteren (2011-2013), Geert Colpaert (2018-2020) en van dichter/dichter en sixties-activist Herman J. Claeys. In de gedichten van deze dichters is altijd een activistische toon te lezen, verzet tegen de afbraak van hun dorp. Hieronder een paar voorbeelden en het gedicht ‘Uitgewoond’ van Mark Meekers.

.

Uitgewoond

.

herenwoning en arbeiderskrot, schouder aan

schouder, groot houdt schamel overeind.

een laan van stenen waar grassen alle

perken te buiten gaan, op de drempel

.

een contemplatieve kat, muizenparadijzen

in de kelders, wat merelrumoer, stilte door

kraaien doorprikt, grandioos alledaags.

er is plaats voor een knik, een ochtend-

.

zwaai, maar niet die morgen dat over

een rode loper van verpulverd brik de bull-

dozer heen en weer raast. het licht maakt

zich niet meer op, herinneringen kruipen

.

als processierupsen, nooit meer stralen

boven mijn straat de sterren als engelen-

ogen uit oude reliekschrijnen, elke steen

die overblijft: terzijde gelegde pijn.

.

 

 

Stadsdichter 2.0

Sint-Niklaas

.

Ieder jaar (vanaf 2010) doet de bibliotheek van Sint-Niklaas in Vlaanderen een oproep voor een nieuwe kinderstadsdichter in de lokale media zoals bijvoorbeeld op de Vlaamse tv-zender TV-Oost. Kinderen tussen de 8 en 14 jaar oud mogen reageren, voorwaarde is wel dat ze in Sint-Niklaas wonen of naar school gaan. Er wordt gevraagd om twee gedichten in te sturen, de vorm is vrij. Vervolgens kiest een commissie van vijf bibliotheekleden en twee bibliotheekmedewerkers uit alle gedichten (meestal ca. 150) een shortlist van 5 dichters.

Deze vijf dichters worden uitgenodigd voor een gesprek waarbij hun ouders ook aanwezig zijn. De jury kijkt niet alleen naar de ingestuurde gedichten maar er wordt gekeken of men geen podiumvrees heeft, of men plezier heeft in wat men doet en naar creativiteit en of men goesting heeft om op poëtische wijze de stad te vertegenwoordigen. Sint-Niklaas heeft een lange ervaring met poëzie, zo wordt sinds jaar en dag elk jaar de Poëzieprijs Culturele Centrale Boontje uitgereikt.

De kinderstadsdichter schrijft jaarlijks onder begeleiding van een jeugdauteur een aantal gedichten die belangrijke gebeurtenissen in de stad als onderwerp hebben. De gedichten worden voordgedragen tijdens de jaarlijkse vredesfeesten en op flyers gedrukt en verspreid. In 2015 was de toen 11 jarige Camille Wellens kinderstadsdichter, in 2016 de 14 jarige Eefje Brandt en in 2017 werd de 13-jarige Camille Bourgeois gekozen tot stadsdichter. Haar winnende gedicht heeft geen titel maar gaat over de stad Sint-Niklaas.  Ik weet dat in Nederland Groningen, Haren en Eemsmond een kinderdichter hebben maar misschien is het een goed idee dit breder te laten landen.

 

.

Vogels

Bert Schierbeek

.

Bert Schierbeek (1918-1996) was een van de dichters die aan de wieg stonden van de Vijftigers beweging. Hij was behalve dichter ook schrijver, essayist en toneelschrijver In Twente geboren groeide hij op in Groningen en studeerde hij in Amsterdam.

In 1946 sloot hij zich aan bij de Cobra-groep, die voornamelijk bestond uit beeldend kunstenaars en werd hij redacteur van het tijdschrift Het Woord. Schierbeek verzette zich tegen traditioneel taalgebruik en literaire patronen. In 1951 publiceerde hij ‘Het boek Ik’, dat wordt beschouwd als het eerste Nederlandse experimentele prozaboek. De breuk met de traditie was compleet. De roman lijkt opgebouwd te zijn zonder verhaallijn en uit niet meer dan associaties van woorden en gedachten te bestaan.

Hij werkte samen met Lucebert en Karel Appel en hij won verschillende literaire prijzen zoals de Henriette Roland Holst-prijs in 1960, de Herman Gorterprijs in 1978 en de Constantijn Huygensprijs in 1991.

Uit de postuum verschenen bundel ‘Vlucht van de vogel’ uit 1996 het titelgedicht.

.

Vlucht van de vogel
.

soms op een vleugje wind

soms in een storm

vliegen zij op

een wolk van vogels

voor de zon

.

welke dromen

bevliegen de vogels

dat zij zich

lichtvaardig

in zoveel lucht

begeven

.

 

Het gedicht Vlucht van de vogel is ook aangebracht op de gevel van een school aan de Jac. P. Thijsselaan in Oegstgeest

Met dank aan Wikipedia.

 

 

Gedichten op vreemde plekken

Op een muur van 450 vierkante meter

.

Op een 450 vierkante meter grote muur op de Yunyang Normal University Attached Elementary School campus in het Chinese Chongqing staan 72 klassieke Chinese gedichten geschilderd. Deze muur is opgericht om de studenten te deze traditionele kunstvorm aan te leren.

Klaslokaal

Heinrich Heine

.

Gisteravond was ik op een ouderavond van mijn dochter. Overduidelijk in het Duits lokaal en toen ik ging zitten in de schoolbanken (al zijn dat al decennialang stoelen maar we blijven we ze zo gewoon hardnekkig noemen) zag ik naast mij op het raam de volgende sticker.

.

 

Het betreft hier een gedicht van Heinrich Heine (1797 – 1856). Vroeger moest ik niets hebben van Duits, de grammatica zat mij regelmatig in de weg. Toch koos ik het vak als taal en ik heb daar nog altijd geen spijt van. Het Duits kent vele prachtige dichters en schrijvers. Heine is daar zeker een van.

Hieronder het gedicht.

.

Der Schmetterling ist in die Rose verliebt,
Umflattert sie tausendmal,
Ihn selber aber, goldig zart,
Umflattert der liebende Sonnenstrahl.
.
Jedoch, in wen ist die Rose verliebt?
Das wüßt ich gar zu gern.
Ist es die singende Nachtigall?
Ist es der schweigende Abendstern?
.
Ich weiß nicht, in wen die Rose verliebt;
Ich aber lieb euch all’:
Rose, Schmetterling, Sonnenstrahl,
Abendstern und Nachtigall.

.

En voor iedereen die het Duits niet machtig is hier de Engelse vertaling.

/

The butterfly is in love with the rose
Flutters about it a thousand times,
But around it with tender gold
Flutters the loving sunbeam.
.
But, with whom is the rose in love?
That I would like so much to know.
Is it the singing nightingale?
Is it the silent evening star?
.
I know not with whom the rose is in love;
But I love you all:
Rose, butterfly, sunbeam,
Evening star and nightingale.

.

Vertaling: David Paley

Gedichten op vreemde plekken

Deel 34: Op een school

 

Op een school in Hulten dit gedicht in een rugzakvorm van Erik van Os.