Over de liefde

Rutger Kopland

.

Vanaf ongeveer begin jaren ’90 geeft  Wolters-Noordhoff de serie Jonge Lijsters voor de basisvorming en de Grote Lijsters voor de Tweede Fase uit. Het zijn bekende romans, verhalenbundels en poëziebundels op een laagdrempelige en eenvoudige manier uitgegeven speciaal voor het voortgezet onderwijs. Boekenpakketten voor het voortgezet onderwijs: het was een gat in de markt waarin ook andere uitgevers zijn gesprongen.

Wanneer je een Lijster ziet dan weet je meteen dat het er een is; vaak een donkere achtergrond met verticaal de schrijver en de titel tegen de boekrug aan gezet en linksboven het gele ‘zegel’ van de Lijstersserie.

Naast vele schrijvers zijn ook verschillende dichters als Lijstere uitgegeven zoals Vasalis, Slauerhoff, Min, Rawie en  Deelder. Maar ook Rutger Kopland zijn bundel ‘Alles op de fiets’.

Lezend in dit bundeltje stuitte ik op het gedicht ‘Over de liefde’ en zoals dat vaak gaat, wist ik meteen dat ik dit prachtige gedicht hier met jullie ging delen.

.

Over de liefde

.

Het is dus gezien

alle voorafgaande argumenten

onmogelijk zonder liefde

te kennen de liefde

te herkennen als

het over de liefde

gaat tenminste

zijn wij zo verdomd

voorzichtig en toch nog

zijn er altijd wel beesten

die toekijken als je

dan eindelijk

.

in het gras

ligt is het dus gezien

de menselijke

natuur

onmogelijk

zonder.

.

 

Foto’s geknipt voor Dromen

Helen Knopper

.

Wanneer ik in kringloopwinkels en tweedehands boekenwinkels rondneus tussen de dichtbundels valt me vaak op dat er heel veel dichtbundels zijn uitgegeven door mij, volledig onbekende dichters. De meeste van deze bundels zijn dan ook vaak in eigen beheer uitgegeven of door uitgeverijtjes mij onbekend. En tussen al die onbekende bundels vind ik dan ook met enige regelmaat een bundeltje dat door een bekende uitgeverij is uitgegeven maar van een mij desalniettemin volledig vreemde dichter.

Dat laatste overkwam me afgelopen week toen ik de bundel ‘Foto’s geknipt voor Dromen’ in handen kreeg van dichter Helen Knopper. Een naam die mij niets zei maar uitgegeven door Bert Bakker. En dan word ik nieuwsgierig; was dit een eendagsvlieg? werd deze bundel uitgegeven als bijproduct van proza? Of is er nog iets anders aan de hand (jong gestorven? verdwenen van de radar, alles is mogelijk).

In het geval van Helen Knopper (1934) blijken we hier te maken te hebben met een schrijver van vele talenten.  Van haar hand verschenen ruim twintig titels, waar onder romans, korte verhalen, poëzie, en een drieluik over de jaren negentig. Maar ander dichtwerk dan deze bundel kon ik niet ontdekken.

‘Foto’s geknipt voor Dromen’ is uit 1985 en bevat aardige gedichten. Ik koos voor het strandgedicht ‘Eclips’.

.

Eclips

.

Je wandelt langs het strand

en dat met vele anderen.

Tot je de indruk krijgt dat

je hele stukken overslaat

geen mens te zien.

.

Besta je nog in die hiaten?

Zo ja waar ben je dan gebleven

onder of boven de zee?

.

Hoe het ook zij voor mij

maakt het niet uit ik weet

zo vaak niet waar ik blijf

al blijf ik thuis.

.

App voor poëzieliefhebbers

Poems – Poetry in English

.

Wat me opvalt als je in de app store of in Google play naar poëzie zoekt, is dat er weinig aanbod is. Het Poëziemuseum is er een, Puzzlingpoetry is een andere en natuurlijk is er Muze Poëzie maar dat is het dan ook wel zo’n beetje. In het Engelse taalgebied is er meer keuze. Zo kwam ik de app English Poems tegen. In deze app staan meer dan 300 van de meest gerespecteerde dichters, met in totaal meer dan 37.000 gedichten. Je kunt je favoriete gedicht markeren (zodat je deze snel en gemakkelijk terug kan vinden) en je kan een gedicht makkelijk naar iemand toesturen vanuit de app.

Een proef op de som die ik nam toverde alle dichters die ik kon bedenken naar boven: van Anne Sexton, Billy Collins, Derek Walcott, Elisabeth Barret Brown, Geoffrey Chauser, John Keats, Thomas Hardy, Stevie Smith tot Siegfried Sassoon, Maya Angelou en J.R.R. Tolkien. Maar ook vele namen die mij minder of niet bekend zijn.  En denk nu niet dat er per dichter maar 1 of een paar gedichten in staan, alles behalve. Van J.R.R. Tolkien bijvoorbeeld staan er maar liefst 41 gedichten in deze app. Bijzonder vind ik ook dat er dichters in de lijst staan die je niet meteen verwacht (Goethe, von Schiller, Hesse).

Uit deze heerlijke lange lijst koos ik voor een gedicht van Hilaire Belloc (1870 – 1953). Hoewel de naam doet vermoeden dat het hier een Fransman betreft (dat klopt, Belloc werd in Frankrijk geboren) is in dit geval toch ook sprake van een Engelse dichter (Belloc werd in 1902 genaturaliseerd tot Brits onderdaan). Hij was een van de meest productieve schrijvers van Engeland in de vroege twintigste eeuw. Hij studeerde aan de Universiteit van Oxford. Zijn werk omvat meer dan 100 titels waaronder romans, essays, gedichten en zakboeken.

Uit de app koos ik het gedicht ‘The Tiger’ van Belloc dat stamt uit zijn bundel The Bad Child’s Book Of Beasts uit 1896.

.

The Tiger

.

The tiger, on the other hand,

Is kittenish and mild,

And makes a pretty playfellow

For any other child.

And Mothers of large families

(Who claim to common sence)

Will find a tiger well repays

The trouble and expense.

.

 

Aan het begin van de avond

Nachoem M. Wijnberg

.

Dichter, schrijver en econoom Nachoem M. Wijnberg (1961) schrijft net zo makkelijk dichtbundels als doorwrochte wetenschappelijke verhandelingen. Een dichtbundel kan een titel als ‘Nog een grap’, ‘Liedjes’ of ‘Alvast’ hebben terwijl een wetenschappelijk werk een titel als ‘The dynamics of inter-firm networks in the course of the industry life cycle: the role of appropriability’ heeft. Een man van vele talenten dus.

Nachoem M. Wijnberg ( de M. staat voor Mesoulam) publiceerde sinds zijn debuut in 1989 met ‘De simulatie van de schepping’ maar liefst 20 dichtbundels en een aantal romans. Zijn poëzie is geëvolueerd van anekdotisch naar abstract, met behoud van het verhalende element. Hij schrijft vaak over actuele, maatschappelijke, politieke en filosofische kwesties. Associaties en logica wisselen elkaar af. Soms lijken de gedichten bedoeld als objectieve observaties en is (afstandelijk) sprake van ‘Iemand’ of ‘men’. Helderheid staat voor de dichter voorop.

Helder is ook het gedicht ‘Aan het begin van de avond’ uit de bundel Voor jou, van mij’ uit 2017 waarin het ‘gewone’ wordt gecombineerd met het ‘bevreemdende’.

.

Aan het begin van de avond

.

Toen je op een strand aanspoelde

keek een meisje naar je,

alsof haar een vraag gesteld werd,

niet door jou,

maar door iemand ver weg.

.

Je wenste haar een huwelijk

waarin zij en wie bij haar is

samen antwoord probeert te geven.

.

Je liep op straat

en voor je uit liepen twee huwelijks-

makelaars.

.

Waarover spraken zij

met elkaar?

.

Over hoe erg hun laatste

twee klanten hen nodig

zouden hebben.

.

Het persoonlijke is poëzie

Hannes Meinkema

.

Er zijn schrijvers en dichters van wie de namen nog resoneren maar waarvan niemand eigenlijk precies meer weet van welk boek of van welke bundel. Zo’n schrijver/dichter is voor mij Hannes Meinkema (1943). Hannemieke Stamperius (Hannes Meinkema is de naam die ze als pseudoniem gebruikt voor haar proza en poëzie) ken ik als naam van mijn middelbare schoolperiode in de jaren ’70 van de vorige eeuw en dan vooral van haar verhalenbundels en romans. De eerlijkheid gebied me te zeggen dat ik nooit iets van haar heb gelezen.

Dat ze naast romans en non-fictiewerk (dat onder haar echte naam uitkomt of onder een ander pseudoniem namelijk Justa Abbing) ook poëzie heeft geschreven wist ik al wel toen ik een dubbelgedicht aan haar en T. van Deel wijdde, maar dat het in haar geval tot slechts één dichtbundel is gebleven wist ik (tot vandaag) niet.

Ik kocht de bundel ‘Het persoonlijke is poëzie’ van Meinkema uit 1979, dat werd uitgegeven door Elseviers Literaire serie. In deze kleine bundel slechts 32 gedichten, waarvan ik het gedicht ‘tomaten’ koos.

.

tomaten

.

wat voel ik wat voel ik wat

weet ik over hoe dat moet met

macht

als er

tomaten worden doorgedraaid

terwijl

-deze dingen kunnen niet simpel genoeg worden uitgedrukt-

mensen sterven door honger

en ik een vrouw ben, van wie men verwacht

dat ze in de winkel dagelijks tomaten koopt.

.

Ontwaken

Gerrit Achterberg

.

Overal in Nederland kom je ze tegen; Minibiebs. Een vreselijk woord dat in geen enkel opzicht de lading dekt van wat ze beogen te zijn; het zijn geen biebs (bibliotheken) en mini is in deze wel heel mini. Noem het wat het zijn: buitenboekenkastjes. Want dat zijn het een paar plankjes (meestal drie) van maximaal 50 cm breed (de meeste zelfs korter) in een afgesloten kastje in tuin of aan de gevel van een huis. De inhoud is meestal niet om aan te zien, een mix van kinderboekjes, versleten romans uit een ver verleden en studieboeken waarvan je je afvraagt waarom iemand ze in godsnaam zou willen bewaren, laat staan door zou willen geven.

Maar heel soms kom je er iets aardigs tegen. Zoals afgelopen week toen ik in zo’n kastje, tussen een aantal computerboeken uit de jaren ’80!, de bundel ‘Eiland der ziel’ van Gerrit Achterberg (1905-1962) tegen kwam uit 1984. Voorin een ansichtkaart van Saskia gericht aan Frank en Petra. Nu wijdde ik al menig blogbericht aan deze bijzondere dichter maar het kan nooit kwaad om nog eens een gedicht van hem te delen.

Uit de bundel ‘Eiland der ziel’ dat in 1936 voor het eerst verscheen koos ik het gedicht ‘Ontwaken’. Voor een uitgebreide bespreking van dit gedicht door Ãd Haans verwijs ik je graag naar de website cubra.nl.

.

Ontwaken

.

Des morgens kruipt een beest van vrees

door aderen en ingewanden,

en maakt mij weder tot een ander,

dan die ik slapend ben geweest.

.

Riep ik vannacht uw verten hees

om mij te vinden, en t’ ontvangen?

Ik weet het niet, het woord is anders

dan het in ‘t donker is geweest:

.

brandend van den Heiligen Geest

om uwe allerlaatste gangen

nog in te lijven bij de lange

verhalen die wij zijn geweest.

.

Mijn vreemde handen gaan vergeefs

den dag aanvangen.

Zo vindt van ‘t uitgedoofde feest

de wind de dode bloemen hangen.

.

Later

Filip Rogiers

.

Filip Rogiers (1966) woont en werkt in Brussel. Hij is journalist bij De Standaard en schrijver van verhalen en romans. Als journalist staat hij bekend als ‘een van de meest empathische stemmen van de Vlaamse journalistiek. In het laatste nummer 2021/2  van Het Liegend Konijn. tijdschrift voor hedendaagse Nederlandstalige poëzie onder redactie van Jozef Deleu, staan een aantal gedichten van zijn hand. Rogiers heeft proza gepubliceerd maar nog geen dichtbundel. Een van de gedichten in Het Liegend Konijn is getiteld ‘Later’ en prachtig daarom hier op dit blog dit gedicht.

.

Later

.

Later kijken we terug

op de toekomst van toen.

.

We hadden de langste dagen

nog voor de boeg en van elkaar

.

het beste nog te goed. Geven

was de regel en om te vergeven

.

was er niets. Lust en moed

kwamen te paard en spijt te voet.

.

We konden niet weten hoeveel

te laat later altijd komt.

.

Vallei van het verlies

Andrew Fetler

.

Andrew Fetler (1925-2017) was een in Letland geboren Amerikaans schrijver van romans en korte verhalen. Hij was Professor Emeritus Engelse taal- en letterkunde aan de University of Massachusetts Amherst. Hij ontving voor zijn werk onder andere twee O’Henry awards (PEN prijzen voor korte verhalen). Afgelopen weekend was ik in Bad Münstereiffel op de Hürtgen Kriegsgräberstatte Soldaten Friedhof. Op deze begraafplaats liggen Duitse en Russische soldaten begraven die in de regio zijn omgekomen tijdens de eerste en tweede wereldoorlog. Andrew Fetler vocht in de tweede wereldoorlog mee in de slag rond de bossen van Hürtgen. Hij schreef er het volgende gedicht over dat bij een informatiebord bij het deel van de begraafplaats staat, waar de soldaten begraven liggen. In het Engels en in de Duitse vertaling.

 

Valley of Crosses
Valley of the losses
Why this sadness?
Mother Huertgen, are you listening?
Do you feel the warming breeze?
Do your hills resound with whistling
Where boys tramps with naked knees?
Hush, be still, my sons are sleeping,
They are tired of the war,
Flowers grow, but they are weeping,
Naked knees they’ll see no more.

.

Tal der Kreuze,

Tal der Verlorenen –

Warum diese Traurigkeit?

Mutter Hürtgen, hörst Du?

Fülst du die wärmende Brise?

Hallt er vond Deinen Höhen wider,

auf denen Jungen umherschweiften mit nackten Knien?

Sei still, meine Söhne schlafen,

sie sind des Krieges müde;

Blumen wachsen, doch sie weinen,

nackte Knie sie nie mehr sehen werden.

.

 

Meer hoef dan voet

Marjolijn van Heemstra

.

Je hebt dichters en je hebt alleskunners of -doeners. Marjolijn van Heemstra (1981) is er een uit de laatste categorie. Ze is naast dichter vooral theatermaker, schrijfster en journalist. Ze is al actief met publiceren sinds 2006 maar in 2009 kwam ze met een theatervoorstelling getiteld ‘Ondervlakte’ en in datzelfde jaar debuteerde ze als dichter met de bundel ‘Als Mozes had doorgevraagd’ bij uitgeverij Thomas Rap.

In 2012 won ze met haar debuutbundel de Jo Peters Poëzieprijs. In 2014 kwam haar dichtbundel ‘Meer hoef dan voet’ uit (waaruit het onderstaande titelgedicht is genomen). Ze schrijft naast poëzie romans, columns, een opstel voor De Correspondent (waar ze correspondent ruimtevaart is wat bijzonder is daar ze godsdienstwetenschappen heeft gestudeerd) en gedichten van haar hand werden gepubliceerd in Das Mag en De revisor.

.

Meer hoef dan voet

.

De hond verspert mij het pad, stokstijf, zijn tong

een roerloze vis tussen zijn tanden, zijn grom

een ondergronds geluid, als door lagen korst

gedempt

.

en ik denk aan de man die zei: We weten niet

waarheen de dieren zijn die zich traag, in duizend,

duizend jaren, onttrokken aan het zicht.

We weten niet over welke rand ze tuimelden,

welke zee het laatste exemplaar verzwolg.

Hij noemde de kieuwslak met vijf platte windingen,

de schrikvogel die liever liep dan vloog,

de majorcahaas, het reuzenhert,

niemand weet met zekerheid in welk bos,

welk veld het reuzenhert verdween.

.

De hond blaft naar mijn sporen,

in de verte zwaait een riem, een mens

die in mij een naaste herkent

maar ik weet wat de hond weet:

er zijn dieren verdwenen

en mijn afdruk is meer hoef

dan voet.

.

 

Brief uit Rotterdam

Mischa de Vreede

.

Schrijfster Mischa de Vreede (1936 – 2020) schreef vele romans, autobiografische boeken, kinderboeken en poëzie. En opnieuw een schrijfster waarvan ik ontdek dat ze ooit debuteerde met een poëziebundel. In 1957 debuteerde De Vreede als dichteres in het driemansbundeltje ‘Morgen mooi weer maken. In 1959 ontving zij de Herman Gorterprijs (voorheen Poëzieprijs van de gemeente Amsterdam) voor het gedicht ‘Een jong meisje droomt’ uit de bundel ‘Met huid en hand’ (poëziereeks De Windroos) uit 1959.  In 1968 verscheen een tweede bundel ‘Binnen en buiten’. Na een selectie uit deze twee bundels die in 1985 verscheen onder de titel ‘In plaats van praten’ verscheen uiteindelijk pas in 2001 een laatste dichtbundel met de titel ‘Zeestenen’.

In haar debuutbundel ‘Met huid en hand’ staat het gedicht ‘Brief uit Rotterdam’. Een gedicht uit een tijd toen er nog wel eens een brief geschreven werd (wie doet dat nog, wie ontvangt er nog weleens een brief?).

.

Brief uit Rotterdam

.

vrienden

waar ik mij bergen moet

weet ik niet

.

nacht

wordt het hier nooit

ontoegankelijk

blijft de hemel

blauw

.

in de wonden

van de stad

staat een koud soort water

.

redt mij

.