Site-archief
Collagegedichten
Jehudi van Dijk
.
Voor Vaderdag kreeg ik van mijn dochter het boek ’60 collagegedichten’ van kunstenaar Jehudi van Dijk. Een bijzonder fraai uitgegeven boek met collagegedichten van een dichter/collagemaker die gevonden was door dochterlief via Instagram @jehudi_werk.
In het boek staan dus 60 collagegedichten al vind ik de term wel wat misleidend. Het betreft hier namelijk in mijn ogen geen feitelijke collages, daarvoor is de afbeelding steeds 1 foto met daarop gesneden woorden uit kranten, tijdschriften en wat dies meer zij. Omdat ik het ook niet zeker wist heb ik even de definitie van ‘collage’ opgezocht:
Een collage is een kunstvorm, waarbij de kunstenaar gebruikmaakt van uitgeknipte of gescheurde stukken papier of ander materiaal, die met lijm op een steviger drager, bij voorbeeld papier of schildersdoek geplakt worden. De gebruikte materialen kunnen bijvoorbeeld zijn: (kleine) losse objecten, knipsels uit tijdschriften (tekst, foto’s, advertenties), delen van originele foto’s, tekeningen, gescheurde stukjes van een mislukte aquarel. Het woord collage komt uit het Frans, van het werkwoord coller, waar het plakken of kleven betekent.
Als je deze wat ruime definitie hanteert is het gebruik van tekst dus feitelijk al een vorm van collage. Wat me ook opvalt bij Jehudi van Dijk is dat hij de losse woordjes plakt met plakband op een foto wat soms nog een extra vervreemdend effect geeft. Het is duidelijk dat de inhoud hier boven de vorm gaat en aangezien de inhoud steeds een gedicht is, kan ik hier moeilijk iets tegen hebben.
De gedichten in deze bundel zijn (naast de collagefoto’s) dan ook echt de moeite waard. Het boek is via donaties en een crowdfund-campagne tot stand gekomen en is via de boekhandel te bestellen. Op https://www.voordekunst.nl/projecten/11296-jehudis-collagegedichtenbundel-1 kun je meer lezen over de manier van werken van Van Dijk en de totstandkoming van deze bundel.
.
Circus
Jaroslav Seifert
.
Jaroslav Seifert (1901 – 1986) werd geboren in de arbeiderswijk Žižkov, een voorstad van Praag in het toenmalige Oostenrijk-Hongarije. Zijn eerste bundel gedichten werd gepubliceerd in 1921. Hij was lid van de Communistische Partij en redacteur van een aantal communistische kranten en tijdschriften. Aanvankelijk schreef hij vooral revolutionaire gedichten, later meer lyrische poëzie.
In maart 1929 werden hij en zes andere belangrijke schrijvers uit de Communistische Partij gegooid. Dit was omdat ze een manifest hadden ondertekend tegen Bolsjewiekse invloeden in het nieuwe leiderschap van de Communistische Partij van Tsjecho-Slowakije. Desondanks kreeg hij in 1936 de staatsprijs voor literatuur. In 1949 verliet Seifert de journalistiek en begon zichzelf uitsluitend te concentreren op literatuur.
Hij kreeg geruime tijd een publicatieverbod. Zijn gedichten circuleerden echter met veel succes ondergronds. Erkenning bleef niet uit. In 1966 kreeg hij de eretitel ‘nationaal kunstenaar’. Hij won verschillende grote prijzen voor zijn gedichten, waaronder de Nobelprijs. De jury prees de “frisheid, gevoeligheid en rijke inventiviteit” van zijn gedichten.
In 1925 verscheen de bundel ‘Op de vleugels van de TSF’ waarvan in vertaling een zestal gedichten verschenen in Raster, Nieuwe Reeks, jaargang 1997. Uit de Raster het gedicht ‘Circus’ in een vertaling van Kees Mercks.
.
Circus
.
De waterput
Ferreira Gullar
.
De, in 1930 geboren en in 2016 overleden, José Ribamar Ferreira behoort tot de meest gerenommeerde hedendaagse dichters in Brazilië. Hij werkte als dichter en essayist mee aan verscheidene kranten en tijdschriften onder het pseudoniem Ferreira Gullar. Vanaf 1971 leefde hij in ballingschap in Peru en Argentinië tot hij in 1978 terugkeerde naar Brazilië.
Gullar debuteerde in 1950 met de bundel ‘A Luta Corporal’ waarna nog vele bundels volgden. In de bundel ‘Poëzie is een gebaar’, Vijfentwintig-en-een gedichten uit Latijns Amerika, zijn een aantal gedichten van zijn hand in vertaling en in het Portugees opgenomen.
August Willemsen (1936) vertaalde voor deze bundel een aantal gedichten waaronder het gedicht ‘O poço dos medeiros’ of in vertaling ‘De waterput’.
.
De waterput
.
Ik wil geen poëzie, de perfectie
van het gedicht: ik wil
de ochtend terug die vuilnis werd
.
Ik wil de stem
de jouwe en de mijne
open in de lucht als fruit in huis
buitenshuis
de stem
die doodgewone dingen zegt
die kankert en lacht
in de duizelende dag:
geen poëzie
poeëm of gaaf betoog
waarin de dood niet schreeuwt
,
De leugen
voedt mij niet:
mij voeden
de wateren
hoe smerig ook
hoe stilstaand hoe verstikkend
van de oude put
die nu gedempt is
waar wij vroeger lachten.
.
Binnenhof
Lieven Rens
.
De Vlaamse dichter Lieven Rens (1925 – 1983) schreef elf dichtbundels. Hij was recensent in diverse kranten en tijdschriften, gerenommeerd wetenschapper inzake het renaissancedrama in de Nederlanden in het bijzonder de werken van Joost van den Vondel. Daarnaast was hij hoogleraar Europese en Nederlandse cultuurgeschiedenis aan de Universitaire Faculteiten Sint-Ignatius Antwerpen (UFSIA).
In 1948 debuteerde hij met de bundel ‘Schrikkeljaar’waarna hij tot zijn voortijdige overlijden (in 1983 overlijdt hij aan de gevolgen van een tragisch ongeval) om de paar jaar een dichtbundel publiceert.
Als dichter behoorde hij aanvankelijk tot de groep van ‘Nieuwe Stemmen’ een tijdschrift van de katholieke jongeren, waarvan hij van 1951 tot 1958 redactielid was. Zij streefden een katholiek reveil na, en gingen aldus in tegen die andere naoorlogse stroming het existentialisme, die, volgens hen, teveel nihilistisch van aard was. Ook keerden ze zich af van de experimentelen en geloofden in de kracht van de grote klassieke traditie.
Zijn dichterschap is in drie delen te beschouwen: de eerste 11 jaar dicht hij vooral over de liefde en de verwording van de westerse cultuur. In de acht jaar die daarop volgen verwoordt hij de spanning tussen het menselijk verblijf in het aardse en de hemelse bevrijdingshunker. en verinnerlijkt en vergeestelijkt hij zijn poëzie in een reeks, landschappen, stillevens en portretten. In de laatste 7 jaar van zijn dichterschap evolueert hij naar een soort woordpoëzie, die haar eigen vorm en ritme vastlegt. Versregelbouw en woordschikking worden grilliger, associaties en referenties verruimen zijn poëtische wereld.
Voor zijn werk ontvangt hij enkele prijzen waaronder de Guido Gezelleprijs 1972-1976 van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde voor de dichtbundel ‘Leander’.
Uit de tweede periode van zijn dichterschap stamt de bundel ‘Op gouden grond’ (1971) waaruit het gedicht ‘Binnenhof (St.-Ignatius, Antwerpen)’ is genomen.
.
Binnenhof (St.-Ignatius, Antwerpen)
De platgetreden wegen,
Het gladgeschoren gras,
Alles ligt effen als een plaat van glas.
Heel even een bewegen
Van mus en mus, en soms
Een rilling onder de geraniums.
Ik voel de wereld wegen –
Iets is op til –
Iets moet gebeuren of de tijd valt stil.
.
Bonnie & Clyde
Bonnie Parker
.
Naar aanleiding van een redactioneel stuk dat ik las, over het stel dat het oosten van Nederland en een deel van Duitsland de afgelopen dagen in haar greep had, na berovingen, gijzelingen en geweldplegingen, vandaag dit stuk. Want wat las ik? In de meeste kranten en media werden de twee uit Nederland vergeleken met Bonnie & Clyde. Bonnie Parker en Clyde Barrow werden in de jaren dertig van de vorige eeuw als bankrovers en outlaws bekend, opgejaagd door de politie kwamen ze om het leven in een hinderlaag van de politie op 23 mei 1934, volgens de kranten van toen door “een regen van duizend geweerschoten”. Bonnie & Clyde werden verdacht van 14 moorden en diverse roven en inbraken.
Bonnie & Clyde werden vooral bekend na de verfilming van hun leven in 1967 met in de hoofdrollen Faye Dunnaway en Warren Beatty.
Terug naar de reden van deze post. In dat zelfde redactionele stuk las ik dat Bonnie Parker gedichten schreef. En dat ze een gedicht had geschreven over hoe zij en Clyde tenslotte aan hun einde zouden komen, door geweerschoten van de politie. Dat gedicht heb ik uiteraard opgezocht en hieronder kun je lezen hoe het allemaal is gekomen volgens Bonnie Parker.
.
The trail’s end
You’ve read the story of Jesse James
of how he lived and died.
If you’re still in need;
of something to read,
here’s the story of Bonnie and Clyde.
.
Now Bonnie and Clyde are the Barrow gang
I’m sure you all have read.
how they rob and steal;
and those who squeal,
are usually found dying or dead.
.
There’s lots of untruths to these write-ups;
they’re not as ruthless as that.
their nature is raw;
they hate all the law,
the stool pigeons, spotters and rats.
.
They call them cold-blooded killers
they say they are heartless and mean.
But I say this with pride
that I once knew Clyde,
when he was honest and upright and clean.
.
But the law fooled around;
kept taking him down,
and locking him up in a cell.
Till he said to me;
“I’ll never be free,
so I’ll meet a few of them in hell”
.
The road was so dimly lighted
there were no highway signs to guide.
But they made up their minds;
if all roads were blind,
they wouldn’t give up till they died.
.
The road gets dimmer and dimmer
sometimes you can hardly see.
But it’s fight man to man
and do all you can,
for they know they can never be free.
.
From heart-break some people have suffered
from weariness some people have died.
But take it all in all;
our troubles are small,
till we get like Bonnie and Clyde.
.
If a policeman is killed in Dallas
and they have no clue or guide.
If they can’t find a fiend,
they just wipe their slate clean
and hang it on Bonnie and Clyde.
.
There’s two crimes committed in America
not accredited to the Barrow mob.
They had no hand;
in the kidnap demand,
nor the Kansas City Depot job.
.
A newsboy once said to his buddy;
“I wish old Clyde would get jumped.
In these awfull hard times;
we’d make a few dimes,
if five or six cops would get bumped”
.
The police haven’t got the report yet
but Clyde called me up today.
He said,”Don’t start any fights;
we aren’t working nights,
we’re joining the NRA.”
.
From Irving to West Dallas viaduct
is known as the Great Divide.
Where the women are kin;
and the men are men,
and they won’t “stool” on Bonnie and Clyde.
.
If they try to act like citizens
and rent them a nice little flat.
About the third night;
they’re invited to fight,
by a sub-gun’s rat-tat-tat.
.
They don’t think they’re too smart or desperate
they know that the law always wins.
They’ve been shot at before;
but they do not ignore,
that death is the wages of sin.
.
Some day they’ll go down together
they’ll bury them side by side.
To few it’ll be grief,
to the law a relief
but it’s death for Bonnie and Clyde.
.
Hieronder een ander gedicht van Bonnie in haar handschrift.
.
Het leven van alledag in poëzie
Americain Life in Poetry
.
In de verenigde Staten is The Poetry Foundation samen met the Library of Congress het project ‘ Life in Poetry’ begonnen tussen 2004 en 2006. De initiatiefnemer was Poet Laureate Consultant bij de Library of Congress. Ted Kooser.
American Life in Poetry ( http://www.americanlifeinpoetry.org) is een gratis wekelijkse column voor kranten en online publicaties waarin een gedicht centraal staat van een modern Amerikaans dichter. Daarnaast wordt er een korte introductie gegeven van de dichter door Ted Kooser. De missie van dit project is om poëzie te promoten. Er zijn geen kosten aan verbonden zolang kranten en online publicaties de tekst in zijn geheel overnemen inclusief de copyrightregels die onder de teksten staan. American Life in Poetry heeft ook een Facebookpagina: https://www.facebook.com/americanlifeinpoetry
Hieronder een mooi voorbeeld, column nummer 155 (van de inmiddels 441) met een gedicht van Marianne Boruch.
.
The American poet Elizabeth Bishop often wrote of how places—both familiar and foreign—looked, how they seemed. Here Marianne Boruch of Indiana begins her poem in this way, too, in a space familiar to us all but made new—made strange—by close observation.
.
Hospital
.
.
American Life in Poetry is made possible by The Poetry Foundation (www.poetryfoundation.org), publisher of Poetry magazine. It is also supported by the Department of English at the University of Nebraska-Lincoln. Poem copyright ©2006 by Marianne Boruch, whose most recent book of poetry is Grace, Fallen from, Wesleyan University Press, 2008. Poem reprinted from “TriQuarterly,” Issue 126, by permission of Marianne Boruch. Introduction copyright © 2013 by The Poetry Foundation. The introduction’s author, Ted Kooser, served as United States Poet Laureate Consultant in Poetry to the Library of Congress from 2004-2006. We do not accept unsolicited manuscripts.
Gedichten in vreemde vormen
Ana Roelofs
.
Op 21 januari 2013 schreef ik op dit blog over Hertha Müller, een Duitstalige schrijfster van Roemeense afkomst, die in haar poëzie gebruik maakt van het gedrukte woord. Of om het anders te zeggen, ze knipt woorden uit kranten en tijdschriften en recyclet die tot gedichten.
In Nederland maakt Ana Roelofs gebruik van diezelfde techniek. Op haar blog http://www.anaroelofs.nl/poezie/ met de veelzeggende titel Knippen en plakken / Knakken en plippen, publiceert ze bijna elke week een beeldgedicht.
Hieronder voorbeeld 49 met de veelzeggende titel See you in hell.
.
Heaven 17
Ready mades
.
Vorige week hoorde ik een nummer op de radio van Heaven 17, een band die vooral in de jaren 80 van de vorige eeuw succesvol was met synthesizerpop. De naam Heaven 17 kozen ze naar de naam van een fictieve popgroep die wordt genoemd in de roman A Clockwork Orange van Anthony Burgess. Op zich niet bijzonder ware het niet dat ik me een interview kan herinneren met de leden van de band waarin ze vertelden dat de teksten van hun nummers grotendeels waren opgebouwd uit teksten en woorden die ze verzamelden. Wanneer ze een stukje tekst of een zin op de radio of tv hoorde of in de krant lazen, noteerden zij deze om later in songteksten te gebruiken.
In feite dus een vorm van ready mades zoals we in de poëzie ook kennen. Natuurlijk heb ik een songtekst gezocht waaruit dit gegeven blijkt. In ‘(We don’t need this) Fascist Groove Thang’ lees ik stukjes die je zo in een heel andere context zou kunnen plaatsen.
.
(We don’t need this) Fascist Groove Thang
.
Everybody move to prove the groove
Have you heard it on the news
About this fascist groove thang
Evil men with racist views
.
Spreading all across the land
Don’t just sit there on your ass
Unlock that funky chain dance
Brothers, sisters shoot your best
We don’t need this fascist groove thang
.
Brothers, sisters, we don’t need this fascist groove thang
.
History will repeat itself
Crisis point we’re near the hour
Counterforce will do no good
Hot you ass I feel your power
.
Hitler proves that funky stuff
Is not for you and me girl
Europe’s an unhappy land
They’ve had their fascist groove thang
.
Brothers, sisters, we don’t need this fascist groove thang
.
Democrats are out of power
Across that great wide ocean
Reagan’s president elect
Fascist god in motion
.
Generals tell him what to do
Stop your good time dancing
Train their guns on me and you
Fascist thang advancing
.
Brothers, sisters, we don’t need this fascist groove thang
.
Sisters, brothers lend a hand
Increase our population
Grab that groove thang by the throat
And throw it in the ocean
.
You’re real tonight you move my soul
Let’s cruise out of the dance war
Come out your house and dance your dance
Shake that fascist groove thang
(Shake it)
.
