pseudoniemen

Marieke Jonkman

.

De naam Marieke Jonkman zal je waarschijnlijk niet zoveel zeggen. Maar als je begin jaren negentig van de vorige eeuw actief met poëzie bezig was dan waarschijnlijk wel. Marieke Jonkman is namelijk een pseudoniem van de dichter Anton Ent (1939) wat dan weer een pseudoniem is van de persoon Henk van der Ent (zijn echte naam).

Op zichzelf is het hebben van een pseudoniem als dichter geen noviteit, in de loop der eeuwen zijn er vele dichters geweest met één of meer pseudoniemen. Dichters als Antoine de Kom (Raymond Sarucco), Willem Barnard (Guillaume van der Graft), Christa Widlund-Broer (Anna Enquist), Willem Eduard Keuning (Willem de Mérode), R.H. van den Hoofdakker (Rutger Kopland), Floris van Merckem (Maurice Gilliams), Frederik van Eeden (Cornelis Paradijs), Michael M. Kuijpers (K. Michel), Johan Willem van der Zant (Hans Andreus) en Sylvie Marie (Sylvie de Coninck) zijn ofwel bekend door hun echte naam (na eerst onder pseudoniem te hebben geschreven) of zijn bekend geworden onder hun pseudoniem en dan is hun echte naam vaak (veel) minder bekend. En dit zijn maar een paar voorbeelden, wanneer je als zoekterm pseudoniem intikt op dit blog kom je vele pagina’s blogberichten tegen met dichters met een pseudoniem. Ook ik heb mijn eerste gedicht gepubliceerd onder een pseudoniem (W. Vos).

En dit zijn maar een aantal voorbeelden van Nederlandse en Vlaamse dichters, ook internationale dichters van naam hebben zich bedient van pseudoniemen of zijn bekend onder hun pseudoniem (Pablo Neruda, José Ribamar Ferreira, Wahé Arsèn, Paul Celan, Paul Snoek en Andreas Thalmayr). Wat nog een andere, veel minder voorkomende categorie pseudoniemen is, is het mannelijke pseudoniem voor een vrouwelijke dichter (Petronella Buzing  die onder het pseudoniem Peter Jaspers bekend werd) en het vrouwelijke pseudoniem voor een mannelijke dichter (Anton Ent die bekend schreef onder de naam Marieke Jonkman).

Marieke Jonkman schreef in 5 jaar (tussen 1991 en 1996) 4 dichtbundels waarvan de eerste drie heel succesvol waren. Haar poëzie verscheen in literaire tijdschriften als Maatstaf. Opvallend ook is dat de poëzie van Marieke Jonkman meer aandacht krijgt (recensies) en vaker wordt opgenomen in bloemlezingen. In 1993 maakt Anton Ent bekend dat hij achter dit pseudoniem schuil gaat. In een interview in Trouw uit 1993 gaat Anton Ent dieper in op het hoe en waarom van dit pseudoniem https://www.trouw.nl/nieuws/marieke-jonkman-in-andermans-huid~be8e37a4/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.nl%2F

In Maatstaf 3/4 uit 1994 zijn een aantal gedichten van Marieke Jonkman opgenomen waaronder het gedicht ‘Inzicht’.

.

Inzicht

.

Zo is het echt. Zo zit de woning in elkaar:

Schenk jij voor het bezoek iets in en waarom

moet ik jou dit vragen? Als ik dood ben, heb

ik gestreden, dagelijks, iedere seconde.

.

Afgewezen is de onderstroom en boventoon

van mijn bestaan. Juffrouw Strijdvaardig

legt het af. Legt het nimmer af. Ben. Maar.

.

Ik wil ontspannen vragen: wat wilt u drinken?

het dienblad dragen en geen fooi bedingen

zodra macht explodeert en mannen zingen:

de spiegelvrouw is gastvrouw op dit feest.

.

Onder bankiers (in de City)

K. Michel

.

Dichter K. Michel (pseudoniem van Michael M. Kuijpers) werd in 1958 geboren in Tilburg. Voordat hij debuteerde als solo dichter had hij al verschillende samenwerkingsprojecten gedaan met andere dichters zoals onder andere met Arjen Duinker ( Aap, Noot, Mies een periodiek dat verscheen van 1982-1985). In 1989 debuteerde hij met de bundel ‘Ja! Naakt als de stenen’ waarna nog 6 bundels zouden volgen. Ook schrijft hij proza en vertaalt hij dichters als Octavio Paz en Michael Ondaatje en is hij enige tijd redacteur van het literaire tijdschrift Raster. Voor zijn werk ontving hij de Jan Campert-Prijs, de VSB Poëzieprijs en de Herman Gorterprijs.

Zijn laatste bundel getiteld ‘& rol door’ is speels, beeldend en melodisch. Ook in deze bundel experimenteert K. Michel met poëzievormen. In deze bundel staat het gedicht ‘Onder bankiers (in de City) waarin hij de Engelse metafysische dichter John Donne (1572 -1631) aanhaalt en zijn gedicht ‘A Burnt Ship’.

In een analyse van dat gedicht op https://interestingliterature.com/2014/03/guest-blog-john-donnes-a-burnt-ship/ staat onder andere: “Het is alsof Donne ons uitnodigt om waarnemers te zijn en voor onszelf te oordelen. Door dat te doen, denk ik dat hij het gruwelijke lot van de matrozen nog meer als een tragedie laat lijken. We kunnen onze eigen conclusies trekken over het tafereel, en ik betwijfel of er mensen zijn die geen medelijden hebben met de arme zielen die verbrandden in een waterig graf en verdronken in een brandstapel.” In het gedicht van K. Michel zou je de matrozen kunnen lezen als de mensen die kopje onder zijn gegaan na de financiële crisis.

.

Onder bankiers (in de City)

.

ja zweep de koersen op

stuw de statistieken

knallend door het dak

dwing de prognoses door

gloeiende hoepels te springen

jaag de groei ademloos

door roeien en ruiten

.

maar vergeet het schip

niet waarover john donne

lang voor de uitvinding

van glasvezels microchips

en de hele flitshandel zong

het brandende schip dat

alleen kon ontsnappen aan het vuur

door te zinken

.

 

Het laatste bed

Ingmar Heytze

.

In 2013 gaf Dagblad Trouw tien dichtbundels uit onder de titel Trouw Poëziecollectie. Het eerste deel van Judith Herzberg werd gratis weggegeven en dat kom ik dan ook vaak tegen bij kringloopwinkels en op rommelmarkten. De andere delen zie ik veel minder vaak. Dit zijn verzamelbundels van Lucebert, Remco Campert, Eva Gerlach, K. Michel, Gerrit Kouwenaar, Ester Naomi Perquin, Rutger Kopland, Ida Gerhardt en Ingmar Heytze.

Van de laatste dichter heb ik nu het deel te pakken. In deze verzamelbundel staan gedichten uit de (toen nog) 10 poëziebundels die van hem verschenen bij uitgeverij Podium. Ik koos voor het gedicht ‘Het laatste bed’.

.

Het laatste bed

.

Als kind had je een eigen leven

op je kleine jongenskamer

met de grote deur vol stickers

die de wereld buitensloot

.

met je beer tussen de dekens

lag je in een glanzend ei

van fantasie, je hebt altijd

geslapen in een soort van boot

.

dit alles komt gewoonlijk bij je op

in onbekende bedden

zoals nu – van een vreemd lichaam

krijg je slaperig een zoen

.

het liefste meisje voor vanavond

alsof zij je kan behoeden

voor je allerlaatste bed

in ziekenhuis of paviljoen.

.

Empty Hospital Bed in a Ward

Dichter in het web

Een digitale wandeling door poëzie

.

Soms tik ik op Google rare zoektermen in zoals ‘rare poëzie’, of ‘poëzie omdat het moet’. Gewoon om eens te kijken waar je dan uitkomt. Met de term ‘Poëzie omdat het moet’ kwam ik via via op de website http://www.dichterinhetweb.nl/ terecht. En juist die website wil ik jullie niet onthouden. Op Dichter in het web, een initiatief van Poetry International en ondersteunt door HIVOS en NCDO, 22 Nederlandstalige gedichten.

Of zoals het bij de introductie wordt omschreven: ‘Dichter in het web’ biedt een interactieve wandeling langs een aantal Nederlandstalige gedichten, en is bedoeld voor middelbare scholieren in de bovenbouw.

En:

Het idee achter deze site is middelbare scholieren de gelegenheid geven dieper in een aantal geselecteerde gedichten door te dringen.
Daartoe wordt een aantal instrumenten aangereikt: achtergrondteksten, foto’s, animaties, muziek- en geluidsfragmenten en interactieve opdrachten die in de klas, in de mediatheek of thuis kunnen worden bekeken en beluisterd.

Zoals altijd zijn de teksten en interpretaties van de gedichten persoonlijk van aard. De schrijvers van deze dossiers hebben weliswaar hun best gedaan om hun gedachten zo goed mogelijk te beargumenteren, maar het staat eenieder vrij om hier z’n eigen interpretatie tegen over te stellen. Sterker nog: dat moedigen we juist aan.

Een prachtig initiatief met een website vol moois. Eén van de gedichten is van K. Michel met de titel ‘Vers twee’.

.

Vers twee

.

Bij herlezing klinkt het als

een postcoïtaal gevoel van droefenis

tohoe wa bohoe, tohoe wa bohoe

.

Als je het hardop herhaalt

zie je landschappen zich ontvouwen

een novemberse zandplaat in de Waddenzee

de desolate vlaktes ten zuidoosten van Glen Coe

en ga je turf ruiken, leisteen

twee adelende hazen in de schuur

.

Vijf loeizware lettergrepen

met meer gewicht dan alle elementen tezamen

tohoe wa bohoe, de aarde woest en ledig

in de Hebreeuwse tekst van Genesis een vers twee

.

Neem vooral ook een kijkje op deze site bij dit gedicht en lees wat er aan duiding wordt gegeven. Sommige gedichten kunnen wat onleesbaar zijn door termen die er in voorkomen die je niet kent of herkent. Door met je cursor over de woorden te gaan kun je betekenis krijgen en uitleg. Als website voor middelbare scholieren maar ook voor iedere poëzieliefhebber een aanwinst!

.

Dichters in de Nacht

Luister CD

.

De Nacht van de Poëzie (De nacht) geldt al 31 jaar als één van de best bezochte podiumevenementen van de Nederlandse letteren. Tot 2007 werd de Nacht gehouden in de grote zaal van Muziekcentrum Vredenburg in Utrecht. In 2008 verhuisde het naar Vredenburg Leidse Rijn. Door de verbouwing van het muziekcentrum werd de Nacht in 2009 overgeslagen om in 2010 en 2011 in kleinere vorm terug te keren in de Utrechtse Stadsschouwburg. In 2013 werd het georganiseerd in Media Plaza in de Jaarbeurs en in 2014 keert de Nacht terug naar het nieuwe Vredenburg.

Enige tijd geleden kreeg ik de luister CD ‘Dichters in de Nacht’ cadeau. Op deze CD een luisterversie van de jubileumnacht (25 jaar de Nacht) waarop vele bekende dichters zijn te beluisteren die het podium in Vredenburg betraden. Onder hen Gerrit Komrij, Leonard Nolens, Rutger Kopland, Jean Pierre Rawie, Jules Deelder maar ook het duo optreden van Remco Campert en Cees Nooteboom. De CD is uitgegeven door uitgeverij Rubinstein in 2006.

 

Van de dichter K. Michel, het gedicht ‘Ook de vissen’die op de CD staat.

.

Ook de vissen

Zou je de Haagse Hofvijver overeind zetten
rechtstandig als een majestueuze wand van water
om het licht de diepte te laten doorstralen
om de stad een doorzichtige spiegel te bieden

een oudgouden glans zou over de huizen strijken
en iemand roept als eerste ‘kijk’ en wijst
toeterend komt het hele verkeer tot stilstand
abrupt worden alle vergaderingen opgeschort
en de straten vullen zich met ogen en geroezemoes

een vorstelijk banket, jagers in een herfstbos
zegels en paperassen, gesluierde naakte vrouwen
iedereen ziet in de vijverwand iets anders
maar allemaal blikken ze diep in de tijd terug

En eindelijk kunnen de hofvissen ook eens
over de schubbenhuid van de daken uitkijken
naar de glinsterende torens en ijspaleizen
de bomen bij de duinen, het gele strandzand

‘kijk’ stoten de vissen elkaar aan, ‘dat zilvergrijze
dat schitterende schuimende, woelende weidse
dat zich daar uitstrekt tot aan de einder en verder
dat is nou de zee, ja dat daar is de zee’

Met dank aan Wikipedia en Gedichten.nl

10-delige poëziecollectie

Judith Herzberg

.

Trouw komt met een mooi initiatief, de 10-delige poëziecollectie. Zoals Trouw zelf schrijft  “houdt Trouw van poëzie en schrijft hier veel over, het is onder andere een vast onderdeel van het weekendmagazine Letter & Geest”. De redactie heeft een selectie gemaakt van de mooiste gedichten van de beste Nederlandse dichters en deze verzameld in een 10-delige collectie.

De bundels zijn via Trouw te bestellen en bij The Free Record shop te koop voor € 49,95.

Bundels zijn van de volgende dichters:

.

Remco Campert

Eva Gerlach

K. Michel

Gerrit Kouwenaar

Ester Naomi Perquin

Lucebert

Ingmar Heytze

Rutger Kopland

Ida Gerhardt

Judith Herzberg

.

In de advertentie lees ik dat er een luxe bewaardoos wordt bijgeleverd en dat er in de bundel ook niet eerder uitgegeven werk staat. Voor de liefhebbers een mooie aanvulling.

Het eerste deel is van Judith Herzberg met 50 gedichten uit 12 van haar bundels uitgegeven tussen 1963 en 2011. De inleiding bij het werk van Judith Herzberg is van Janita Monna.

Ik heb hier al eerder aandacht besteed aan het werk van Judith Herzberg en hier nog een gedicht uit deze bundel uit een fraaie reeks.

.

In deze drukke gelukkige jaren

.

In dit landschap, ieder jaar

karteliger van profiel door

opslag, afslagplaatsen en fabrieken,

in deze onze zee die leger wordt aan leven

naarmate reuzen van gevoel te schaars

om elkaar te ontmoeten alleen,

en korter leven, en worden opgegeten,

de walvissen en alle wriemelende

zielen van de genesis –

op dit ons platgetrapte gras

ouder dan wij, al van de derde dag

in deze slordige versleten wereld

vergeten wij dat wij het zelf

(kinderen van Adam’s kinderen)

de overbevolking zijn.

.

Uit: Beemdgras, 1968

.

Nu u!

Literair productiehuis Wintertuin

.

Nu u! Is het eigenzinnige en poëtische antwoord van Literair Productiehuis Wintertuin op de canondiscussie. Ze hebben een reeks grote gedichten van vroeger aan grote dichters van nu, met de vraag:
Als u dit gedicht nu zou schrijven, hoe zou het dan klinken?
Deze nieuwe poëzie is samen met de klassiekers waarop ze gebaseerd zijn staan in dit fraaie boekje.

Een voorbeeld van een klassieker van ‘nu’ is een gedicht van K. Michel ‘Onder het tuimelraam’ met als inspiratie het gedicht ‘Impasse’ van Martinus Nijhoff.

.

Onder het tuimelraam

Tussen
twee keukens
Tussen
Twee sonetten

Tussen
Daar en hier
Hem en haar

Klemt
Al dagenlang vandaag
Een vraag

Maar tussen
Stoom en blauwe ogen
Niet en lied
Fluit de fluitketel

.