Gefrustreerd meisje

J. Bernlef

.

In 1994 kreeg dichter, schrijver en vertaler J. Bernlef (pseudoniem van Hendrik Jan Marsman, 1937 – 2012) de P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre. Hoewel Bernlef in den beginnen zich vooral bezig hield met neo-Dadaïstische poëzie, ready mades en collageachtig werk (zijn tijd bij Barbarber) onderzoekt hij in zijn latere poëzie problemen van perceptie en expressie waarin vaak verwezen wordt naar het werk van Jazz muzikanten. Hij wordt hierom ook wel de dichter van het vluchtige genoemd. De dichter die zich van de ene indruk naar de volgende begeeft, observerend en onderzoekend. Soms met lichte ironie, maar nooit met grote woorden en altijd met aandacht beschrijft hij wat zijn zintuigen hem laten zien, horen, voelen, ruiken of proeven zoals een rivier, een foto, of de ademtocht van Chet Baker.

In 2012 verschijnt van hem de verzamelbundel ‘Voorgoed, gedichten 1960 – 2010’. Een bundel met zijn keuze aan gedichten die hij bewaren wilde. Uit deze bundel koos ik voor het gedicht ‘Gefrustreerd meisje’.

.

Gefrustreerd meisje

.

ook haar jurk zit zo

van een twijfelende stof

halverwege de mode

.,

zij kijkt langs je heen

met een gezicht alsof

er in de lucht iets

heel ongelukkigs hangt

.

maar er hangt niets

de lucht is blauw en

onder haar jurk schuilt

een poppenhuis

.

ze drinkt koffie (altijd koffie)

wachtend op de man met

de porseleinen hamer en

het gefiguurzaagde hart

.

in de verte, onbereikbaar

(maar hoe dichtbij)

groeit in een vraagteken

uitbundig haar schaamhaar

.

Tweedst

J. Bernlef (1937 – 2012)

.

J. Bernlef  is het pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman. Bernlef was schrijver, dichter en vertaler. Ik kende hem vooral als schrijver maar van de meer dan ruim 80 boeken en bundels die van hem bij leven zijn uitgegeven zijn er 25 met poëzie. Bernlef debuteerde in 1959 met de gedichtenbundel ‘Kokkels’. Vanaf 2002 publiceerde hij onder het pseudoniem Bernlef (zonder de initiaal J.), soms als Henk Bernlef (hij heeft eerder vertalingen gemaakt als Jan Bernlef).

Bernlef ontving tijdens zijn leven vele literaire prijzen als de Reina Prinsen Geerligsprijs voor ‘Kokkels’ (1959), de Constantijn Huygensprijs voor zijn gehele oeuvre (1984) en de P.C. Hooft-prijs voor zijn gehele oeuvre (1994).

In 1988 verscheen bij Querido de verzamelbundel ‘Gedichten 1970 – 1980’.

Uit deze bundel het gedicht ‘De kunst om tweedst te zijn’ (Voor het eerst gepubliceerd in de bundel ‘Stilleven’ uit 1979).

.

De kunst om tweedst te zijn

.

Net achter de leider de zijweg ingeglipt

(die hij niet had gezien)

en zo de bessestruik ontdekt

.

Goed, ze smaken bitter maar

aan alles wen je op den duur

.

Kleine, harde bessen, zuur

maar zoet smakend naast het

al half vergane lijk van de leider.

.

Meneer Cogito

J. Bernlef

.

J. Bernlef (1937 – 2012, pseudoniem van Hendrik Jan Marsman) kende ik vooral van zijn proza maar hij heeft in zijn leven vele dichtbundels gepubliceerd. Een van die bundels is ‘De noodzakelijke engel’ uit 1990. Uit deze bundel één van de twee gedichten over meneer Cogitio (uit een serie van drie gedichten in hoofdstuk II van de bundel met de titel ‘Meneer Cogito in Rotterdam’.

.

Meneer Cogito in Rotterdam

.

Zijn gelaatstrekken wijken

half op de achtergrond al

lijken zijn ronde ogen geloken

.

Meneer Cogito spreekt

over de puzzelstukken van zijn bestaan

door anderen gelegd

.

Tot een beeld dat hij

denkt te herkennen

op één stukje na

.

In de marmeren wand achter zijn rug

opent zich een deur

vol spiegelend licht

.

De vleugelloze engel zet

een zwarte stoel op het toneel

terwijl meneer Cogito over Hamlet spreekt

.

Aan draden worden rotsen neergelaten

ze hangen, schommelen boven zijn witte hoofd terwijl hij

net over het heldere oog van de kiezel begint

.

De engel wil dat hij gaat zitten

maar meneer Cogito weigert, hij wil nog graag

getuige zijn van de som, het totaal, waar alles om draait

.

De engel wenkt, zijn grafsteen wordt gelegd

compleet met jaartallen en naam en daarachter

de stoel, uitnodigend zwart

.

Meneer Cogito, klein en beleefd, schudt zijn hoofd

al kijkend naar de stoel

wil hij ‘Icarus’ zeggen

.

Plompverloren valt hij de engel in de armen

dit is het laatste beeld: meneer Cogito en de engel zonder

vleugels

in een woordloze omhelzing verstrengeld.

.

 

Bernlef als dichter

Bernlef (1937 – 2012)

.

Afgelopen maandag op 29 oktober overleed de schrijver/dichter/vertaler  Bernlef (pseudoniem van Hendrik Jan Marsman). Hoewel Bernlef bij het grote publiek vooral bekend is van zijn roman Hersenschimmen is zijn werk als dichter minder bekend. Toch zijn de gedichten van Bernlef zeer bijzonder. Hieronder een toepasselijk gedicht uit de bundel ‘Vreemde wil’ uit 1994.

.

Prachtig

Beroemd maar dood vroeg hij: en
wat bleef er van mij over?

Ik wees op een losse regel
een uit zijn verband gerukt citaat
meestal toegeschreven aan een ander.

Voetafdruk op een verlaten strand
vol lege, uitgewoonde schelpen.

Prachtig is de onsterfelijkheid
maar wat doen wij in de tussentijd?

 

Met dank aan gedichten.nl