Site-archief
Koude oorlog?
Hans Verhagen
.
Voor een prikkie kocht ik bij een witte boekenhal (waar, naar ik dacht toch vooral heel veel kinderboeken, plaatjesboeken en populaire romans en thrillers worden verkocht) de verzamelde gedichten van Hans Verhagen getiteld ‘Eeuwige vlam’. In deze verzamelbundel uit 2003 zijn de gedichten van Verhagen opgenomen die hij schreef tussen 1958 en 2003.
Hans Verhagen (1939-2020) was behalve dichter ook journalist, kunstschilder en filmmaker. Hij maakte vanaf 1957 samen met Armando, Hans Sleutelaar en Cornelis Bastiaan Vaandrager deel uit van Gard Sivik, een naoorlogs avant-garde tijdschrift dat werd vernoemd naar het Antwerpse Jazzcafé met die naam en dat in 1955 werd gestart door Gust Gils en Paul Snoek.
In ‘Eeuwige vlam’ zijn een aantal van de bundels van Verhagen integraal opgenomen. Zo ook de bundel ‘Rozen & Motoren’ uit 1963. Eind 1962 kwam de koude oorlog tot een gevaarlijk hoogtepunt tijdens de Cuba crisis. In ‘Rozen & Motoren’ schrijft Verhagen er het gedicht ‘Koude oorlog?’ over. Wanneer ik het lees bekruipt me de gedachte dat wat er momenteel in de wereld gebeurt wel heel erg lijkt op toen.
.
Koude oorlog?
.
Mijn 7 maal geconcentreerde gestalte
verschijnt u nu dagelijks,
maar mijn arbeid voedt u anoniem.
.
Uiterlijk is niets aan mij veranderd:
Koude oorlog? Voeten in het vuur!
Wereldoorlog? Laarzen in het water!
.
Maar het verstikte instinct verspreidt
geuren van ontbinding-
gelukkig nieuwjaar of ik schiet.
.
Hoe dat moet
Frank Diamand
.
Afgelopen zaterdag was ik gevraagd te komen voordragen bij het dichterspodium Reuring van Alja Spaan in Alkmaar. Helaas moest Eva Jeune afzeggen maar samen met Petra van Rijn en Frank Diamand mocht ik de aanwezigen trakteren op mijn poëzie. Frank Diamand kende ik als dichter niet, ik had zijn naam weleens langs zien komen maar dat was het. Ten onrechte bleek.
Frank Diamand (1939) en zijn ouders werden in september 1944 in de laatste trein vanuit Westerbork naar Bergen-Belsen getransporteerd. Op 13 april 1945 werd hij door Amerikanen bevrijd uit een van de treinen met zogenaamde ‘ruil-Joden’ (Joden die mogelijk tegen Duitse krijgsgevangenen geruild zouden kunnen worden), die van Bergen-Belsen naar Theresienstadt reed.
Frank Diamand is dichter en was filmmaker, regisseur en producer van documentaires voor de VARA. Ook werkte hij voor de Humanistische Omroep, de IKON, RVU en de Joodse Omroep. Diamand debuteerde als dichter in 1966 met het gedicht ‘Cybernetica’ in De Gids. Pas twintig jaar later, 1986, verscheen bij Van Gennep zijn debuutbundel ‘Wie wil er nu met Hitler in de tobbe?’. Latere bundels verschenen bij Essential Arts en Amphora books.
Dit jaar verscheen van hem bij Essential Arts de tweetalige bundel ‘Hoe dat moet loslaten en bewaren tegelijkertijd? / How that is done. holding and letting go at the same time? Uit deze bundel ,maar ook uit eerdere bundels, droeg Diamand voor en ik was plezierig verrast, ik had weer een bijzondere dichter ontdekt.
Uit zijn meest recente bundel die ik bij hem aanschafte (waarover Judith, een vriendin van hem zei: “Het perfecte cadeau voor iedereen die ooit gedumpt werd” het gedicht ‘Gepruttel na de breuk’.
.
Gepruttel na de breuk
.
Ik protesteer, ik weiger, ik laat me niet
tot een vergissing reduceren.
Ik ben je vader niet
noch je verkeerde echtgenoten.
.
Bedrieglijke bankbreuk heb je gepleegd.
Je deed je voor als lucratief
beleggingsfonds voor liefde.
Je belazerde de kluit.
.
Je deed me weg als een Marie Kondo.
Wreed ben je,
ter bescherming van het waanbeeld
in je hoofd, houd je me van verre.
.
Ik junkie van praten en contact,
– ik beken, en andere gebreken –
moet nu cold turkey verder.
.
Een verwend nest ben je,
maar o wat kan je zoenen.
.
Nationale Poëziefilms Festival
6 November 2021
.
Poëzie en films gaan goed samen, neem een kijkje in de rubriek Poëzie en Film of in de rubriek Film gebaseerd op poëzie, en je begrijpt wat ik bedoel. In navolging van Berlijn, Seattle, Montreal, Barcelona en tal van andere plaatsen over de hele wereld krijgt ook Nederland dit jaar een poëziefilmfestival. Op 6 november 2021 vindt in Zutphen de eerste editie plaats: een dag in het teken van lokale, nationale en internationale poëziefilms.
Initiatiefnemers zijn filmmaker en -regisseur Helmie Stil en filmdocent, schrijver en directeur van het Zutphens filmhuis Luxor Hans Heesen.
Met het Nederlands poëzie filmfestival gaat er voor Hans Heesen een oude wens in vervulling. Twintig jaar geleden al had hij met Ingmar Heytze het plan om poëziefilms te gaan maken, onder de noemer ‘Versfilm’. De producent stak het hoog in, te hoog bleek achteraf. “Zijn idee was om iedere week een poëziefilm te vertonen op televisie. 52 poëziefilms in een jaar. Het voorstel bleef steken en de uitvoering kwam er niet. “Een les waar ik van geleerd heb,” zegt Heesen. “Klein beginnen, niet te snel te groot maken en jezelf niet afhankelijk maken van anderen.” Maar nu komt het er dan toch echt van.
In de maanden voorafgaand aan het Poëzie Filmfestival in Zutphen geeft Helmie Stil workshops aan middelbare scholieren. “Ze mogen een eigen poëziefilm maken die zal worden vertoond op het festival. We hebben vier dichters gevraagd daarvoor een gedicht beschikbaar te stellen.” Dat zijn Iduna Paalman, Wout Waanders Ingmar Heytze en Naomi Montroos. Naast het scholierenprogramma is er een lokaal programma met films van Zutphense dichters, een landelijk programma en een internationaal programma met films van het Zebra Poetry Film Festival Berlijn en een Engels/Amerikaans programma met films van The Poetry Society en Motionpoems.
Het Nationaal Poëziefilms Festival is op zaterdag 6 november 2021 in filmhuis Luxor in Zutphen https://luxorzutphen.nl/ .
Een mooi voorbeeld van een Poëziefilm is ‘ The posh mums are boxing in the square’ , een film van Helmie Stil bij het gelijknamige gedicht van Wayne Holloway-Smith dat in 2018 het winnende gedicht was van tjhe National Poetry Competition in het verenigd Koninkrijk. De jury schreef over dit gedicht:
“Het lijkt soms oneerlijk dat poëzie, een van de belangrijkste vertolkers van onze diepste gevoelens, in één adem moet worden genoemd met sentimentaliteit, om deze juist te vermijden. Maar als je het ziet gebeuren, als het zo goed wordt gedaan zoals in ‘The posh mums are boxing’ on the square’ dan is het adembenemend – een moeder die opnieuw in het leven staat, opstaat uit haar bed en bokshandschoenen krijgt om een vreselijke ziekte te bestrijden. De titel en de opzet zijn zo heerlijk absurd, we worden glimlachend meegenomen in een gedicht dat ons in onze eigen buik raakt met zijn verwoestende zwaarte.”
.
The posh mums are boxing in the square
.
roughing each other up in a nice way
This is not the world into which I was born
so I’m changing it
I’m sinking deep into the past and dressing my own mum
in their blue spandexes
svelte black stripes from hip to hem
and husbands with better dispositions toward kindness
or at least I’m giving her new lungs
I’m giving her a best friend with no problems and both of them pads
some gloves to go at each other with in a nice way
I’m making it a warm day for them but also
I’m making it rain
the two of them dapping it out in long shadows
I’m watching her from the trees grow
strength in her thighs my mum
grow strength in her glutes my mum
her back taught upright
her knees
and watching her grow no bad thing in her stomach no tumour
her feet do not hurt to touch my mum she is hopping
sinews are happening
wiry arms developing their full reach
no bad thing explodes
sweat and not gradual death I’m cheering
no thing in her stomach no alcohol
no cigarettes with their crotonaldehyde let my dad keep those
no removal of her womb
– and I’m cheering her on in better condition
cheering she is learning to fight for her own body
in spandex her new life
and though there is no beef between them
if her friend is gaining the upper hand
I will call out from the trees
her name
Christine!
and when she turns as turn she must
my mum in the nicest possible way
can slug her right in the gut
.
The posh mums are boxing in the square from Helmie Stil on Vimeo.
.
Eerste tranen
Jean Cocteau
.
Een van de meest invloedrijke en belangrijke Franse all round kunstenaars (hij was filmer, schrijver, dichter, ontwerper, kunstenaar en toneelschrijver) is Jean Cocteau (1889 – 1963) of Jean Maurice Eugène Clément Cocteau zoals zijn volledige naam luidde. AllMovie, een invloedrijke website over films en cinema noemde hem de meest invloedrijke filmmakers van de avant-garde beweging. Maar Jean Cocteau schreef ook poëzie, veel poëzie, in 51 jaar maar liefst 21 dichtbundels. Hoewel Cocteau dus sneller met films en zijn werk La Vox Humaine wordt gekoppeld is zijn poëzie dus ook zeker een rode draad die door zijn hele leven loopt.
In 2003 verscheen bij Athenaeum-Polak & Van Gennep een vertaalde bundel van hem getiteld ‘Gedichten’ in een vertaling van Theo Festen. Uit die bundel het gedicht met de originele titel ‘Premières larmes’ of zoals het in de vertaling heet ‘eerste tranen’. In dit gedicht komt goed naar voren wat de avant-garde beweging inhield. Avant-garde betekent letterlijk voorhoede of voorstuk. In de avant-garde beweging zaten mensen die experimenteel, radicaal of onorthodox zijn met betrekking tot hun kunst, de cultuur of de samenleving. Deze beweging wordt ook wel gekenmerkt door niet-traditionele, esthetische innovatie en aanvankelijke onaanvaardbaarheid.
.
Eerste tranen
.
Een dahlia dat is diep gebogen
na de regen
de telefoon
opgehangen
.
laat het avontuur mislukt achter
.
Zware spons mijn hoofd
over de leuning van de overloop
.
De sproeier draait achtjes voor het rode gordijn
de leuning ontsteekt de gouden plooien
.
Wat een regen van doffe tranen
gezwollen ogen van de gymnasiast
die zijn tong uitsteekt
over het purperen schoonschrift
van de dahlia wirwar van 8en
.
Niemand weet wie ik zal zijn wie ik was
Armando
.
Soms kom ik associatief ertoe om dichters te gaan lezen of herlezen. Zo hoorde ik gisteren iets over Parlando (een voordrachtstechniek) op de radio en dat deed me denken aan Armando.
Armando (1929) is een zeer all round artiest en kunstenaar; beeldhouwer, dichter, schrijver, violist, acteur, journalist, film-, televisie- en theatermaker. Armando is zijn officiële naam; zijn geboortenaam, het pseudoniem zoals hij het noemt, bestaat voor hem niet meer. Hij heeft zijn oorspronkelijke naam in het register van de burgerlijke stand laten vervangen door Armando, een Italiaanse versie van de naam Herman, die hij te danken heeft aan zijn Italiaanse grootmoeder. Betekenissen als ‘zich wapenend’, zoals de literaire analisten in zijn naam zien, zijn dus toevallig. Armando ontving vele (ook literaire) prijzen. Zelf ziet hij zijn werk als ‘Gesamtkunstwerk’, waarvoor zijn ervaringen uit de Tweede Wereldoorlog in de omgeving van Kamp Amersfoort de basis vormen.
Veel van zijn gedichten spelen zich af of verwijzen naar de oorlog, zo ook het gedicht ‘Niemand weet wie ik zal zijn wie ik was’ uit ‘Verzamelde gedichten’ uit 1999.
.
niemand weet wie ik zal zijn wie ik was
.
niemand weet wie ik zal zijn wie ik was
u overschat mij
ik ben radeloos ik was een ander
geef mij touwen bind mij vast
dood mij niet
ik ben onschuldig ik ben de vijand
.
Poetry by the sea
Vlissingen
.
Poetry by the Sea was in 2012 een initiatief van de jonge Zeeuwse filmmaker Matthijs Meulblok uit Burgh-Haamstede. In samenwerking met onder andere cameraman Rick Hamelink en regisseur Naftalie Vader, heeft dit project meer vorm gekregen en is het uitgewerkt.
Poetry by the Sea omvat een serie van zes korte films gebaseerd op gedichten van een Zeeuwse schrijvers. Schrijvers die hun gedichten beschikbaar hebben gesteld zijn Jacoline Vlaander, Theo Raats, Thom Schrijer, Dieuwke Parlevliet, Matthijs Meulblok en Ester Naomi Perquin. Allen hebben zij een eigen stijl van schrijven en een andere insteek bij de verfilming.
Het doel van dit project is om film en literatuur naar een ander niveau te brengen. Er werden niet zozeer enkel beelden gezocht bij een gedicht, maar het gedicht wordt uitgewerkt, uitgedacht en gebruikt ter inspiratie voor een korte film. In de meeste gevallen werd het gedicht soms letterlijk nog eens gebruikt door middel van voice-overs of door de woorden in beeld en geluid voorbij te laten komen.
De zes films van Poetry by the Sea zijn:
Stabat Mater, een liefdesdrama over een moderne Picasso die geconfronteerd wordt met zijn eigen verleden.
Fetisjisme, een absurdistische komedie over drie vrienden met een fetisj voor literatuur. Ze willen schrijven zoals de groten dat voor hen deden.
De genezers, een absurdistische film over drie vrouwen op een autokerkhof. Ze maken veel dingen mee, maar eigenlijk gebeurt er vrij weinig in hun spannende leven.
Perdonia leeft! Een modern sprookje gebaseerd op het gedicht De Dood van Dieuwke Parlevliet. Het sprookje vertelt het verhaal over Perdonia die geniet van aandacht van alles wat haar hartje maar wenst, maar alles heeft een keerzijde.
Vergeet de illusie, een arthouse film over een jonge vrouw die geconfronteerd wordt met haar eigen gedachten en illusies.
David H. Een misdaadfilm over David H. Het koor waarin David zingt kampt met financiële problemen. David is een ladiesmen, maar zijn narcistische persoonlijkheidsstoornis zorgt voor behoorlijk wat frustraties.
Deze zes films gingen allemaal in première bij het Film by the Sea festival in Vlissingen.
Van Dieuwke Parlevliet uit haar bundel ‘Perdonia Dael’ uit 2012 het volgende gedicht.
.
Perdonia is bang
dat ze ingehaald is
door de tijd net nu
ze denkt dat ben ik
is ze alweer anders.
Meestal echter weet ze heel goed wat ze wil:
lieverkoekjes worden niet gebakken
in de oven van Perdonia Dael
wie naar bed wil gaat
ze houdt niet van dralen
evenmin van lokale politiek
ze houdt van mannen
maar weinig zijn er goed genoeg.
.
Met dank aan http://zeelandboeken.pzc.nl/
.
20-04-2012 CULTUUR:DIEUWKE PARLEVIETS:ZIERIKZEE Dieuwke schreef een gedichtenbundel. Foto: WACON-images, Ronald den Dekker
Cult dichter
Weldon Kees
.
De cult dichter of cult poet Weldon Kees (1914 – 1955) was enig kind van een Duitse vader en een Amerikaanse moeder. Behalve dichter was hij schilder, literair criticus, romanschrijver, toneelschrijver, jazz pianist, korte verhalen schrijver en filmmaker. Ondanks zijn korte leven wordt hij gezien als één van de meest belangrijke dichters van het midden van de vorige eeuw met generatiegenoten als John Berryman, Elisabeth Bishop en Robert Lowell. Zijn werk heeft veel invloed gehad op dichters in generaties na hem en is opgenomen in vele bloemlezingen.
Zijn poëzie, vooral in de laatste periode van zijn leven was sardonisch en confessioneel. Ondanks dat hij in kringen van de San Francisco Renaissance verkeerde. Kees verdween vervolgens onder verdachte omstandigheden. In 1955 vond de politie van San Francisco zijn auto bij de Golden gate Bridge met de sleutels in het contactslot. Twee vrienden van hem gingen naar zijn appartement om hem te zoeken. Daar troffen ze slechts zijn kat Lonesome aan, een paar rode sokken in de wastafel. Zijn portemonnee, zijn horloge en een slaapzak ontbraken. Er was geen geld van zijn rekening met 800 dollar opgenomen en geen afscheidsbrief. Na dit incident heeft nooit iemand meer iets van Weldon Kees vernomen.
The porchlight coming on again,
Early November, the dead leaves
Raked in piles, the wicker swing
Creaking. Across the lots
A phonograph is playing Ja-Da.
.
An orange moon. I see the lives
Of neighbors, mapped and marred
Like all the wars ahead, and R.
Insane, B. with his throat cut,
Fifteen years from now, in Omaha.
.
I did not know them then.
My airedale scratches at the door.
And I am back from seeing Milton Sills
And Doris Kenyon. Twelve years old.
The porchlight coming on again.
.
.
Schilderij van Weldon Kees uit 1949 getiteld ‘8XX’
.
Claus
Hugo Claus (1929 – 2008)
.
Hugo Claus was was een Vlaams dichter, kunstschilder, filmmaker en roman- en toneelschrijver. Hij was de meest bekroonde auteur uit het Nederlands taalgebied. In 50 jaar werd hij 46 keer gekroond. In de loop van zijn lange carrière schreef Claus duizenden gedichten, meer dan 20 romans en vele toneelstukken. Zijn meest bekende meesterwerk is Het verdriet van België uit 1983.
In totaal publiceerde hij tussen 1947 en 2004 in totaal 75 dichtbundels. In de vuistdikke bundel Hugo Claus ; Gedichten 1948 – 1993 staat een overzicht van gedichten uit 27 bundels. ruim 1100 pagina’s uitgegeven door de Bezige Bij in 1994.
Uit deze bundel een gedicht ‘Een kwade man’.
.
Een kwade man
.
Zo zwart is geen huis
Dat ik er niet in kan wonen
.
Zo wit is geen morgen
Dat ik er niet in ontwaak
Als in een bed
.
Zo waak en woon ik in dit huis
Dat tussen nacht en morgen staat
.
En wandel op zenuwvelden
En tast met mijn nagels
In elk gelaten lijf dat nadert
.
Terwijl ik kuise woorden zeg als:
Regen en wind appel en brood
Dik en donker bloed der vrouwen
.
Uit: Een huis dat tussen nacht en morgen staat, 1953
Poem 8
Emlen Etting (1905 – 1993)
.
De schilder, beeldhouwer en filmmaker Emlen Etting wordt door sommigen gezien als Dadaïstisch kunstenaar. Behalve zijn beeldende kunst is Etting vooral bekend geworden door zijn korte film ‘Poem 8’, zijn persoonlijke favoriet. Zoals de naam al doet vermoeden, probeert Etting in deze film de cadans en het discours van een gedicht te gebruiken als leidraad.
In een interview met Marina Pacini zei Etting hierover: “Dali heeft twee films gemaakt, Cocteau maakte ‘Death of a poet’. En ik dacht, hoe interessant zou het zijn als ik een film zou maken op een andere manier, met een andere methode. Tot nu toe werd de roman gebruikt of een verhaal, of een documentaire om iets te vertellen en daartussen was er eigenlijk niets. Ik wilde film gebruiken als een poëtisch medium, om een gedicht te doen zoals T.S. Eliot een gedicht doet, helemaal visueel. Zo kwam ik op het idee en volgens mij was dit de eerste film die experimenteerde met poëzie als medium.”
Etting gebruikte in Poem 8 zeer letterlijke beelden van vrouwen, manieren van reizen en zijn eigen lichaamsdelen. Etting toont de filmmaker als een hedendaags protagonist.
In de film speelt onder andere Caresse Crosby een rol, uitvindster van de BH, uitgeefster en vrouw van dichter Harry Crosby.
Met dank aan Wikipedia en Strangeflowers.wordpress.com
Sky Canoe
Gedichten op vreemde plekken deel 90: In de bodem van een kano
.
Poëzie is werkelijk overal. Dat heb ik al eens geschreven en probeer ik nu al in 90 delen in de categorie ‘Gedichten op vreemde plekken’ te bewijzen. Bewijs is het feit dat ik op zoek was naar onderwater poëzie en dan ook een voorbeeld tegenkom. En nog wel in een heel speciaal voorbeeld; een zinkende kano waar in de bodem een gedicht is uitgesneden waardoor het zonlicht schijnt zodat de tekst te lezen is. Dit gedicht en idee is van Al Rempel. De uitvoering van Al Rempel (dichter) , Phil Morrison (beeldhouwer), Steph st. Laurent ( filmmaker) en Jeremy Stewart (muzikant en dichter).
Al Rempel is een dichter en docent. Zijn eerste gedichtenbundels ‘Understories’ en ‘Picket Fence Diaries’ verschenen in 2010. Van zijn hand verscheen het gedicht ‘Bring me my sky canoe’. Als een herinnering aan zijn, op 25 juni 2011 overleden, vriend Steve Switzman werd dit gedicht in de bodem van een Kano gesneden door beeldhouwer Phil Morrison. De laatste vaart die deze kano zou maken was om de as van Steve uit te strooien over het Tacheeda meer (Brits Columbia, Canada). Dit gebeurde in de zomer van 2012. Onderwateropnamen werden gemaakt en deze werden gebruikt om een videogedicht te maken. Hierbij werden geen special effects gebruikt. De video werd bij het Visible Verse Festival opgenomen.
.
Het gedicht:
.
Bring Me My Sky-Canoe
a small apology of light
between the clouds
then it evaporates — the sun ogles the hills
the bears continue to hide in the shadows
and we keeping driving our cars into the harsh glare
which species will see the second coming?
we could travel in sky-canoes
if the air wasn’t so thin
or if our canoes were built with feathers & breath
the trees below are perfect.
the sun up here has a way of lighting everything slantwise
strong arm of my paddle —
strong arm of my paddle —
strong arm of my paddle —
take me safely along this ancient and fearful river
.
Ga voor de video van de laatste vaart van deze bijzondere kano naar http://www.ascentaspirations.ca/spokenwordalrempel.htm
.
ZICHTBAAR ALLEEN 