Haagse dichter

Adriaan Bontebal

.

Toen ik mijn opleiding deed tot bibliothecaris in Den Haag, begin jaren tachtig van de vorige eeuw, kwam ik in aanraking met het werk van de Haagse schrijver/dichter Adriaan Bontebal. Toen was dat een bundel met miniaturen maar pas later, veel later kwam ik erachter dat Bontebal, wiens echte naam Aad van Rijn was, ook dichter was. Wanneer ik tegenwoordig naar het puur Haagse literaire onderonsje ‘Puur gelul’ in het Paard van Troje ga, tweemaal per jaar, dan heeft Adriaan Bontebal daar altijd een ereplaatsje als één van de verloren zonmen van de Haagse literaire scene.

Adriaan Bontebal (1952 – 2012) debuteerde officieel in 1988 met zijn bundel ‘Een goot met uitzicht’. Hij was een vertegenwoordiger van de anarchistische, Haagse kraakbeweging en schreef zijn gedichten en miniaturen met een groot gevoel voor humor en met oog voor de details van het alledaagse leven. In 1987 was hij mede-organisator van De Haagse Nach van de Literatuur, maar hij werd bekend door zijn voordrachten door het hele land en door zijn optredens in 1998 met de Haagse cabaretier Sjaak Bral. Adriaan Bontebal was een aantal jaren verbonden aan het VPRO-radioprogramma ‘Music Hall’.

Door een motorongeluk verloor hij een been en bewoog hij zich voort met een prothese. Gedichten van Adriaan Bontebal zijn opgenomen in Gerrit Komrij’s ‘Nederlandse poëzie van de 19de t/m de 21ste eeuw in 2000 en enige gedichten’ en in ’25 Jaar Nederlandstalige poëzie 1980-2005 in 666 en een stuk of wat gedichten’. In januari 2012, vlak voor zijn dood (in februari 2012), schreef hij dit gedicht. Bontebal overleed op 59 jarige leeftijd aan de gevolgen van longkanker.

.

Wanneer ik buiten fiets
– ik fiets altijd buiten
ik ben klein behuisd –
en de regen me doorweekt
terwijl ruk- en valwinden
op me inbeuken
zodat ik slalom
als een beschonkene
bedenk ik

Zolang ik tegen
de elementen vecht
vecht ik niet
tegen mezelf

.

Heel veel meer van Adriaan Bontebal lees je op zijn blog http://www.bloggen.be/adriaanbontebal/

.

                                                                                                                                                                                                  Poëzietegel in Den Haag

Advertenties

(bibliotheek) boeken

Gedicht van  voor 2008

.

In mijn boekenkast kwam ik de twee kleine opschrijfboekjes tegen waarin ik vroeger al mijn gedichten schreef. In de bordeauxrode staan de gedichten die ik tussen ruwweg 1976 en 1986 schreef en ik de zwarte de gedichten van 1986 tot en met 1989. In dat jaar ben ik gestopt met ze op te schrijven in deze boekjes, ik weet dat ik nog ergens zo’n dergelijk boekje heb maar dan iets groter waarin onder andere al de gedichten uit ‘Zichtbaar alleen’ mijn debuutbundel met Ruben Philipsen staan op geschreven. Vrij snel daarna kwam de computer en de rest is geschiedenis (en digitaal).

Af en toe lees ik die oude gedichtjes nog eens terug. Om te zien van hoe ver ik gekomen ben maar ook om de herinneringen die aan veel van deze gedichten kleven nog eens terug te halen. Het gedicht ‘Boeken’ schreef ik enige tijd na mijn eerste stage bij een openbare bibliotheek. De bibliotheek Bloemenbuurt in Den Haag, het kleinste filiaal van de bibliotheek in Den haag onder de meer dan bezielende leiding van Liesbeth, gehuisvest in een naoorlogse flat (begane grond) aan de Segbroeklaan.

Na mijn stage bleef ik daar werken als inval- en opruimkracht op de vrijdagavond, zaterdagochtend en maandagavond. Volgens mij was het het jaar na mijn stage (ik denk 1983) dat dit filiaal zoveel jaar bestond (ik dacht 30 maar pin me er niet op vast). Liesbeth wist dat ik gedichtjes schreef en ze vroeg me om een gedicht voor het boek te maken dat samen met de klanten werd opgesteld n.a.v. het jubileum.  Dat heb ik gedaan en mijn gedicht werd opgenomen. Wat ze me er niet bij vertelde was dat ze wilde dat ik, op het jubileumfeest, dit gedicht zou voordragen. In bijzijn van de toenmalige wethouder Piet Vink. Ik heb dit gedaan en daarmee was dit eigenlijk mijn debuut als dichter, voordragend op een podium.

Wat er van het (groene, dat weet ik nog) boek is geworden weet ik niet. De bibliotheek is in de loop der jaren tweemaal verhuisd. Het gedicht heb ik uiteraard nog, opgeschreven in mijn bordeauxrode opschrijfboekje.

.

Boeken

.

Geel, gescheurd, gebonden

de wijsheid in pacht

of gewoon onderhoudend

.

liggen, staan en leunen

de in papier gevatte

wetenswaardigheden, fantasieën

.

dromen vaak, halve en

hele waarheden uit

toekomst en verleden

.

in kasten, op planken

stoffig zeil, vensterbanken

wachtend op een nieuwe

routineuze herhaling,

.

lezen en gelezen worden.

.

 

Antoinette Sisto (1963 – 2017)

Stilstaan bij een overlijden

.

Gisteravond bereikte mij van een aantal kanten het afschuwelijke en in en in verdrietige bericht dat dichter, vertaler, redacteur van Meander en geweldig mens Antoinette Sisto, na een tweede hersenbloeding, afgelopen maandag is overleden.

Ik heb Antoinette leren kennen bij het WAK festival in Den Haag in 2014 waar we beide gedichten mochten voor dragen. Ik kocht daar haar bundel ‘Dichter bij de dagen’ waar ik van onder de indruk was. Ik nodigde haar uit om bij Ongehoord! te komen voordragen, zij interviewde mij voor Meander en nodigde mij uit om een gedicht voor De Vallei te schrijven.

Onze paden bleven elkaar kruisen, ik schreef recensies over haar bundels ‘Iemand moet altijd gemist worden’ waar ze mij voor de presentatie vroeg en door een stommigheid vergat op te komen dragen en haar laatste bundel ‘Hoe een zee een woord werd’ waar ze me opnieuw voor vroeg. Voor mij tekende dat ook de mens Antoinette, vriendelijk, vergevingsgezind en overall een mooi mens.

En nu is ze op een veel te jonge leeftijd overleden. Weggerukt uit het volle leven. Vorige maand nog nodigde ik haar uit om voor te komen dragen bij de slotmanifestatie bij de Week van de Cultuur in Maassluis. Ze wilde graag maar was nog te ziek om te komen. Ik had juist haar gevraagd omdat ik wist dat haar poëzie, waar ik zo van hou, prachtig zou passen bij de ambiance van deze slotmanifestatie. Het mocht niet zo zijn.

Met het overlijden van Antoinette verliezen we een prachtige dichter, een geweldig lieve vrouw en we zullen haar missen. Ik wens haar moeder en haar vriend en iedereen die Antoinette kende en waardeerde heel veel sterkte toe in deze zware en moeilijke tijd.

Uit haar bundel ‘Iemand moet altijd gemist worden’ het gedicht ‘Ik teken de zon’.

.

Ik teken de zon

.

Jouw weg is nu verdonkeremaand

de gekartelde lijnen van rivieren

iemand vaagde ze uit

met gum gedecideerd

welke hand van bovenaf was dat?

.

Sinds jaar en dag loop ik

de drassige hoofdweg af

bossen vol mosgrond sla ik in.

.

Platanen boots ik na

met schaduwhanden

contouren van een onzekere toekomst

knip ik weg, ik teken de zon

zoals hij in kinderschetsen straalt

plat, honinggeel

.

een draaglijk beeld voor heel even.

.

Rita Mae Brown

Gedichten

.

Toen ik in 1982 als jongste bediende bij een heel klein bibliotheekje begon in Den Haag aan de Segbroeklaan was het hoofd van de bibliotheek een vrijgevochten, intelligente en zeer sympathieke feministe. Zij zette mij aan tot het lezen van allerlei romans waaronder de roman ‘Koningin van Amerika’ van Rita Mae Brown. Dit boek, dat ik nog altijd als één van mijn favoriete boeken aller tijden beschouw bracht mij in aanraking met het werk van Brown. Ik heb al haar vertaalde boeken gelezen (zo’n 15 waaronder een aantal detectives met katten!) en ben dan ook een groot fan.

Rita Mae Brown (1944) werd bekend door haar roman over een jonge lesbische vrouw ‘Rubyfruit Jungle’ uit 1973 dat als een klassieker in het genre wordt gezien. In 1979 kreeg ze een relatie met de beroemde tennisster Martina Navrátilová. Ze schreef vele romans, detectives,  filmscenario’s, televisiescripts, historische romans en poëzie.

Dat laatste wist ik tot voor kort niet. In het begin van haar schrijversleven publiceerde ze twee poëziebundels: ‘The hand that cradles the rock’ uit 1971 en ‘Songs to a handsome woman’ uit 1973. In 1994 werden deze twee bundels heruitgegeven in een volume onder de titel ‘Poems’.

Uit deze bundel een aantal gedichten.

 

.

For Those of Us Working For a New World

The dead are the only people
to have permanent dwellings.
We, nomads of Revolution
Wander over the desolation of many generations
And are reborn on each other’s lips
To ride wild mares over unfathomable canyons
Heralding dawns, dreams and sweet desire.

The Woman’s House of Detention

Here amid the nightsticks, handcuffs and interrogation
Inside the cells, beatings, the degradation
We grew a strong and bitter root
That promises justice.

A Short Note for Liberals

I’ve seen your kind before
Forty plus and secure
Settling for a kiss from feeble winds
And calling it a storm.

The Bourgeois Questions

“I wonder about the burn
Behind your eyes,
What is it in me that disquiets me so?
Do you hate me for my softness?”

“No, I’ve come through a land
You’ll never know.”

A Song for Winds and My Vassar Women

Here among the trees
The world takes the shape of a woman’s body
And there is beauty in the place
Lips touch
But minds miss the vital connection
And hearts wander
Down dormitory halls
More hurt than hollow.

.

Fête de la nature

Pluk

.

Op zaterdag 20 en zondag 21 mei is het Fête de la nature. Fête de la Nature is het grootste grassroots natuurfestival van Nederland. Hierbij wordt iedereen uitgenodigd om eind mei samen de natuur te beleven, van wilde natuur tot stadspark. Fête de la Nature is een gratis en open festival.

Zo ook in Den Haag waar ik samen met Jaap Montagne zal gaan voordragen muzikaal begeleid door  Bregje Sanne Lacourt en TeeBrown and friends. De laatste ken ik nog van gezamenlijke optredens tijdens het Dichter bij de bar festival in Delft in 2014. Dit mini festival van de natuur en cultuur vindt plaats op zaterdag 20 mei bij Pluk! aan de Loosduinsehoofdstraat 1184a in Den Haag van 12.00 tot 17.00 uur. Voor het volledige programma kijk je op: http://fetedelanature.nl/ik-vier-mee/cultuur/1237-natuurpodium-3-pluk

.

Van Jaap Montagne het gedicht ‘Voedselbank blues’. In september 2016 werd dit gedicht van oud stadsdichter van Leiden en vrijwilliger bij de voedselbank aldaar Jaap Montagne onthuld in de Voedselbank van Leiden als muurgedicht.

.

Voedselbank blues

 

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

al die vrijwilligers daar aan het werk

bakken wassen, bakken vullen

houdbaarheidsdatum controleren

stoere chauffeurs die het transporteren

appels, meloenen, paprika’s, peren

rekken vol met gratis kleren

en niet te vergeten, Dress for Succes

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

al die hulpbehoevende personen

doperwtjes, penen, kolen en bonen

leveranciers dank, dank, dank

bij de mensen weer brood op de plank

brood van van Kempen,

brood van van Maanen

wit brood, bruin brood,

krentenbrood brood met diverse granen.

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

over groente en fruit van Jacob de Mooij

de maaltijden van Eetgemak, of Zorgboodschap

Penencentrum, Horecavo

iedereen die bijdraagt bij aan een positief saldo

voor een gezonde maaltijd elke dag

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

vrijwilligers rennen heen en weer

met blikjes potjes flessen tassen zakken bakken

alles natuurlijk veilig en schoon geregisseerd

zo hoort dat als je bent gecertificeerd

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

hulde aan alle vrijgevige donoren

en aan alle coördinatoren

die steeds weer nieuwe bronnen aanboren

en bij intake alle trieste verhalen aanhoren

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

want hier in de Willem Barentszstraat

voelen de mensen zich thuis

in dit hartverwarmende huis

met overvloedige vries en koel cel

en een kluis ondoordringbaar voor iedere muis

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

waar zestig medewerkers gratis en voor niets

klaarstaan om andere te helpen

klanten met maaltijden de overstelpen

om het leven van de minderbedeelden te verlichten

een bank zonder rente plichten

de bonus is een dankbare gulle lach

iedere week weer op donderdag

.

De voedselbank de voedselbank

daar wordt goed geboerd

De voedselbank de voedselbank

menig gesprek wordt er over gevoerd

tien jaar lang gebeurt het hier

tien jaar lang met veel plezier

tien jaar lang de Voedselbank

daar wordt goed geboerd.

.

 

Amsterdam, Dapperbuurt

Jaap Harten

.

In 1966 publiceerde Jaap Harten bij De Bezige Bij de bundel ‘Totemtaal’. Jaap Harten (1930) is een Nederlandse dichter en schrijver van romans en verhalen. Hij woont in Den Haag waar hij werkte bij het Letterkundig Museum en Documentatiecentrum. Hij leeft samen met kunstschilder Oskar Lens (1930). Uit de bundel ‘Totemtaal’ het gedicht ‘Amsterdam, Dapperbuurt’.

.

Amsterdam, Dapperbuurt

.

In het proeflokaal

schuil ik vol mistige voornemens

voor het noodweer

.

wat is het hier stil

het lijkt wel lemmer in de herfst

,

alleen de hagelstenen

praten harder aan het raam

dan de regen, eens, bij j.c. bloem

.

 

Rotterdam

J.C. Bloem

.

In 1990 publiceerde Dr. J. de Gier bij het Boekencentrum in Den Haag, de bundel ‘Poëzie als wapen’ een overzicht met bloemlezing van gedichten rond oorlog en verzet 1940-1945. In deze bundel dus veel oorlogspoëzie waaronder het gedicht van J.C. Bloem ‘Rotterdam’.

Bloem publiceerde op 4 september 1940 in de Telegraaf dit gedicht dat vervolgens in een aantal verzamelbundels werd opgenomen. In dit gedicht beschrijft hij de stad Rotterdam na het bombardement. Een stad die ‘open ‘ligt. In dit gedicht is eerder sprake van bevreemding en bedeesdheid dan dat de dichter geschokt is door hetgeen is gebeurd. Of, zoals Bloem indirect stelt, de hemel, de zon en de natuur blijven onaangetast en ook op de puinhopen van Babylon en Nineveh is het leven doorgegaan.

De Gier schrijft in de bundel over dit gedicht: “Het lijkt niet erg aannemelijk dat velen in de harde realiteit van toen de hoge vlucht van Bloems verbeelding konden meegaan”. In retrospectief gezien, met de kennis van de stad Rotterdam van nu, is dat al veel beter te doen.

.

Rotterdam

.

Hoe vreemd ligt deze stad nu open,

hoe is zij wonderlijk en licht:

De huizenloze straten lopen

van niets naar niets – toch niet ontwricht.

.

De hemel straalt als nooit tevoren

op waar der eeuwen bouw verdween-

de zomer heeft geen glans verloren,

de zon scheen zoals ze altijd scheen.

.

Men gaat in innerlijke afzondring,

herdenkend hoe het is geweest,

en vindt zichzelf tot zijn verwondring

geschokt veel minder dan bedeesd.

.

Klaag niet. Steeds bloesemen de tuinen

boven vergankelijkheid en wee:

Een herder rust thans op de puinen

van Babylon en Niniveh.

.

Poëziepodia

Platformplank

.

Na uitgebreid geschreven te hebben over gedichten op bijzondere plekken en poëzie in de buitenruimte kwam begin dit jaar de hele mooie poëziewebsite http://straatpoezie.nl/ op het internet waar ik als ‘officieel’ partner een bijdrage aan mocht leveren. En nu komt de website http://www.platformplank.nl weer met nieuws naar buiten dat ze voor heel Nederland en België de poëziepodia in kaart hebben gebracht terwijl ik op 30 oktober 2012 begonnen ben met het in kaart brengen van poëziepodia in Nederland en Vlaanderen (al was dat laatste destijds weinig succesvol).

Als het zo doorgaat ben ik straks uitgeschreven 😉

Maar zonder gekheid, het is een prachtig initiatief van Platformplank om alle podia in Nederland en Vlaanderen in beeld te brengen op een website met alle mogelijkheden tot zoeken erop en eraan. Chapeau!

Op hun website omschrijven ze het zelf als volgt:

PLATFORM PLANK zijn wij, samenwerkende organisators van woordkunstpodia in België, Nederland en Friesland. PLANK timmert du moment aan een agenda, die alle evenementen geselecteerd op podium, datum en locatie laat bekijken (dit is inmiddels gelukt). De agenda is bedoeld voor het woordminnend publiek.
PLANK is gratis, PLANK is handig.
Het platform is sinds oktober 2015 online.

Dat de website nog lang niet volledig is mag duidelijk zijn. Zo mis ik Eijlders (Amsterdam), Reuring (Alkmaar), Den Engel en Poëziecafé (Den Haag), Woordkunst (Maassluis) en Dichtsalon ’t Kapelletje (Rotterdam) maar het is nu al een prachtige inventarisatie.

Dus ben je op zoek naar een woordkunstpodium bezoek dan zeker deze website.

.

Voor twee scharren blauwbekken

W. Hussem

De, in Rotterdam geboren en in Den Haag overleden, kunstenaar Willem Frans Karel Hussem (1900 – 1974) was een Nederlandse schilder, beeldhouwer en dichter. Als dichter kende ik zijn naam al wel, als W. Hussem, maar eigenlijk alleen van een enkel gedicht in een bloemlezing. Zaterdag kocht ik in Heythuysen, een dorpje in midden Limburg, bij de plaatselijke kringloop de bundel ‘voor twee scharren blauwbekken’ van zijn hand uit 1966.

Hoewel Hussem vooral bekendheid geniet als schilder ( werk van hem bevind zich in de collecties van o.a. Het gemeentemuseum in Den Haag en het Stedelijk in Amsterdam) publiceerde hij veel dichtbundels.

Kunstenaars die zich met een van of beide door Willem Hussem beoefende disciplines bezighielden, verenigden zich rond hem in de Posthoorngroep, genoemd naar een Haagse horecagelegenheid waar tot voor kort nog een poëziepodium werd georganiseerd.

In 1940 debuteerde hij bij L.J.C. Boucher met De kustlijn, gevolgd door Uitzicht op zee, dat verscheen bij A.A.M. Stols (1941). Vooral in de jaren zestig verschenen veel dichtbundels, waarvan de bekendste is Voor twee scharren blauwbekken (1966). Sommige boeken werden door hemzelf uitgegeven, zoals Lessen in luchtdruk. Ook na zijn dood bleef zijn dichtwerk verschijnen, het laatst de bundel Met inkt zeggen (2011), die met Hussems penseeltekeningen verlucht is.

In de bundel ‘voor twee scharren blauwbekken’  staan veel korte gedichten, zonder titel. Daarom uit deze bundel een paar voorbeelden.

.

het botwant leeg

het aas verspeeld

ik ga wormen dollen op het wad

.

voor els

behoedzaam brengt zij

plantje voor plantje

over naar het bloembed

struikelt

en valt midden in de roos

.

met de stamgasten

in het dorpscafé

drink ik mij dronken

aan hun eenzaamheid

.

venus

mars

de grote beer

verder en verder

ga ik de hei op

ineens besef ik

hoe laat het is

boven de dennen

gloort de dag

.

 

 

Als ooit

Dichter van de maand

.

Deze week, voor de een na laatste keer als dichter van de maand januari, heb ik voor het gedicht ‘Als ooit’ van Hagar Peeters gekozen. Dit bijzondere liefdesgedicht verscheen in de bundel ‘Koffers zeelucht’ uit 2003. Op de website http://www.boekgrrls.nl/WoensdagGedichtdag/PeetersHagar.htm kun je een uitleg  lezen van dit gedicht.

.

Als ooit

.

Als ooit jouw aanraking geen beroering
wekt dan ergernis of niets, als ooit
de dagen zich weer sluiten in de
aaneengeregen rij van opsomming
zonder apotheose* als de dood
zich in ons heeft gemengd en vreugdeloos
met ons aan tafel zit waar alleen nog
de verveelde conversatie van de vorken klinkt,

als ooit jouw bloed niet meer het mijne is
of ik het drink en er meer is in de kamer
dan jouw aanwezigheid als jij er bent,
als ooit behang en kapstok met jouw jas eraan
geen verschil maken voor mijn blik,
de straat gelaten onder onze voeten ligt,

dan vraag ik je om met mij in een kleine kist
onder een boom waar wij eerder
of te verbranden en te gooien in het water
waarop wij eens, dat wij teruggaan naar de plaatsen
die zijn achtergebleven in het fotoboek en ook het fotoboek
met alles er nog in en ook ons huis, de kinderen
als we die dan hebben, de hele aarde
zullen we samen moeten begraven, als ooit

 

                             Foto: Bibliotheek Den Haag