Site-archief
Madurodam
Den Haag, de stad in gedichten
.
Henk van Zuiden (1951) debuteerde in 1983 met de dichtbundel ‘Monument voor moeder’ en in 2003 stelde hij de bloemlezing ‘Den Haag, de stad in gedichten’ samen voor uitgeverij 521. Eerder deed hij dit voor de steden Utrecht en Groningen. In totaal stelde van Zuiden al 40! bloemlezingen samen. In ‘Den Haag’ (her)ontdek je de stad door ogen van de dichter volgens de achterflap. Er zijn al meerdere bundels over Den Haag verschenen maar deze is zeer uitgebreid. Maar liefst 95 dichters met meer dan 100 gedichten zijn in deze bundel opgenomen. Met bekende Haagse dichters als M. Nijhoff, Kees van Kooten, Remco Campert en Bart Chabot maar ook dichters van buiten de stad als C.B. Vaandrager, Annie M.G. Schmidt en Gerrit Komrij dragen hun steentje bij. De dichters die in deze bundel zijn vertegenwoordigd zijn dan ook dichters die in Den Haag geboren zijn, op bezoek kwamen, er een periode woonde of uiteindelijk voorgoed gebleven zijn “op een van de duin- of parkachtige begraafplaatsen”.
.
Ik koos voor een mij wat minder bekende dichter, Co Woudsma (Weesp, 1960), met het gedicht ‘Madurodam’ oorspronkelijk verschenen in ‘Viewmaster’ uit 1997.
.
Madurodam
.
Nu ben ik groot genoeg,
de straat ligt aan mijn voet.
.
Beloop hier de essentie van het land:
een gracht met pand,
een koe met waterkant.
.
alles houdt zijn maat:
het regiment, de dirigent,
de torenklok die steeds maar slaat.
.
De optocht maakt een zacht kabaal,
men fluistert Nederlandse taal,
ook Surinamers zijn op schaal.
.
Wij reuzen doen geen kwaad,
omhelzen kerken,
doven nog een waakvlambrand
en nemen afscheid van dit goede dal.
.
Het leven is er niet te groot
de mensen gaan er heel klein dood.
.
Gedane zaken
Nemen geen keer
.
Op de achterflap van de bundel ‘De bril van Chabot’ uit 2008, schrijft Martin Bril: “Bart Chabot is een man met vele gezichten en bekend bij menigeen. Maar zijn echte gezicht bevindt zich in zijn poëzie – en veel te weinig mensen weten dat”. Ik denk dat Martin Bril gelijk had toen hij dit liet optekenen. Martin Bril koos de gedichten in deze bundel uit het werk van Chabot (1954). Veel mensen zullen Bart Chabot kennen van zijn televisieoptreden bij vooral talkshows, van zijn verhalenbundels of van zijn (overigens zeer lezenswaardige) biografie (in meerdere delen) van Herman Brood.
Ik ken de dichter Bart Chabot al heel lang, nog vanaf de tijd dat hij helemaal nog niet bekend was. Toch lees ik zijn werk ook te weinig. Ik kwam daar achter toen ik ‘De bril van Chabot’ weer eens doorlas. De grappige, verrassende onderwerpen die Bart Chabot aansnijdt in zijn poëzie zijn bijzonder leesbaar en genietbaar. En in tegenstelling tot wat je misschien zou denken op basis van zijn (drukke) voorkomen lees ik in zijn poëzie juist veel rust.
Uit de bundel koos ik voor het gedicht ‘Gedane zaken (nemen geen keer)’ waaruit de creatieve en ook wel absurde fantasie van Chabot blijkt.
.
Gedane zaken (nemen geen keer)
.
onlangs kwam ik hem tegen
god
ergens
het doet er niet toe waar
op een binnenweggetje
in de ardennen
zo’n kwartier gaans
van het centrum van bomal
voor wie het met alle geweld
weten wil
.
en we raakten in gesprek
van het een
kwam het ander
u weet hoe dat soms gaat
en op een gegeven moment kwam ik hem
te spreken over zijn zoon
van hem hebben we tenslotte al een tijdlang
weinig meer vernomen
pakweg tweeduizend jaar
Zijn gelaat betrok
Jezus, zei ie
en vergiste ik mij
of sloop er iets meewarigs
in Zijn stem
Jezus, die had Ik jullie nooit
op je dak mogen zenden
Die eeuwige hippie
met zijn open sndalen
en zijn Love
en zijn Peace
Ach, zei ik,
en trachtte snel
een ander onderwerp te bedenken
want ik wilde de Heer
niet in verlegenheid brengen
Maar Hij was me voor
en zei: Nee, nee,
dat had Ik nooit mogen doen
Nee,
Ik had Mijn dochter moeten sturen
Dan was het allemaal
heel anders gelopen
Daarin nu
kon ik de Heer
geen ongelijk geven
.
Dichter aan huis
Simon Vinkenoog
.
In de kringloopwinkel kocht ik een paar bundels van ‘Dichter aan huis’. De manifestatie ‘Dichter aan Huis’, die in 1991 als een éénmalige gebeurtenis was bedacht, en in 1993 nog eens éénmalig werd herhaald, was een dermate groot succes dat de organisatie er wegens succes een tweejaarlijkse traditie van maakte. Tijdens Dichter aan Huis 1991 bleek dat veel poëzie zich er heel goed voor leent om in kleine, huiselijke kring te worden voorgelezen. Er ontstonden heel verrassende confrontaties van dichters en publiek. De locaties, particuliere huizen, met hun gevarieerde architectuur en interieurs, hun uiteenlopende typen bewoners en de zeer verschillende wijzen van ontvangst van het publiek, gaven dit poëzieweekend een uniek karakter. Dichter aan huis zou 11 edities kennen (tot en met 2011) en kreeg in 2016 een herstart. In 2017 echter werd de stichting ‘Dichter aan huis’ opgeheven.
De vijftig huizen van waaruit de dichters voordroegen bevinden zich verspreid over Den Haag maar vooral in de oude binnenstad, in het Bezuidenhout en het Benoordenhout, in de Vogelwijk, rond het Sweelinckplein en in het Statenkwartier. Ik herinner mij, begin deze eeuw dat er ook bij mijn overburen een dichter kwam voordragen en dat dat toen nogal wat belangstellenden trok.
Gelukkig zijn er de bundels nog, zoals ook de bundel van de 2001 editie, toen met dichters als Rutger Kopland, Gerrit Kouwenaar, Hanny Michaelis, Neeltje Maria Min, Ilja Leonard Pfeijffer, Jean Pierre Rawie, Jan Wolkers, Bart Chabot, Carla Bogaards en Simon Vinkenoog (en nog 40 anderen!). Uit de bundel koos ik voor het gedicht ‘Niets dan goeds’ van Simon Vinkenoog.
.
Niets dan goeds
.
Niets dan goeds
onder woorden brengen
niets dan goeds
op je kerfstok hebben
niets dan goeds
als metgezel
.
-maar ik wist niet wat
noch wist ik hoe
.
tranen drogen
honger stillen
dorst lessen
.
pijn doen verdwijnen
honger uit de wereld helpen
.
-maar ik wist niet wat
noch wist ik hoe
.
kwaad bestrijden
twisten laten betijen
oorlogen doen wijken
vriendschappen sluiten
eigen taken kwijten
.
-niets dan goeds
maar ik wist niet wat
noch wist ik hoe
.
Niets dan goeds wens ik de wereld toe
levenskrachtig levensmoe tot daden geleid
of aan het einde van de strijd
in een tartende tussentijd
.
uit de hoorn des overvloeds
niets dan goeds
in de toekomende tijd
.
Joris Brussel
Stadsdichter van Alkmaar 2018-2021
.
In het voorjaar van 2018 was ik als jurylid verbonden aan de verkiezing van de nieuwe stadsdichter van Alkmaar. Naast poëtische gaven diende de nieuwe stadsdichter ook nadrukkelijk zich te moeten gaan manifesteren met alle groepen in de stad, met name jongeren en mensen die niet meteen iets met poëzie hebben.
Tot nieuwe stadsdichter van Alkmaar 2018 (juni) – 2012 (juni) werd gekozen voor Joris Brussel (1987). Joris werd in 2008 benoemd tot eerste stadsdichter van Velsen. Hiermee was hij de jongste stadsdichter van Nederland. Sindsdien heeft hij tientallen Nederlandse en Belgische podia aangedaan. Onder andere het Amsterdam Wereldboekenstad Festival, de finale van het Amsterdamse poëzieslag, het nationale Gedichtenbal, op Northsea Poetry en twee keer tijdens de Gentse feesten. Hij deelde dichtpodia met o.a. Joost Zwagerman, Bart Chabot, Tjitske Jansen, Ingmar Heytze en Menno Wigman. Hij publiceerde in diverse dicht- en verhalenbundels en literaire tijdschriften als Tirade en op hard//hoofd. Hij had een poëzierubriek ‘Dicht in de duisternis’ op 3FM en hij is met zijn rubriek ‘Brussels blik’ zaterdagcolumnist van het Noordhollands Dagblad. In 2017 was deze oud-stadsdichter van Velsen de nieuwe stadsdichter van Beverwijk.
.
Kaaskop hiphop Lokale piraten en boeven praten over hun leven in Alkmaarse straten,
ze zingen multiculturele tieners toe dat ze hun hood moeten ownen
doelend op de Vinex-wijken waar autochtonen in alle rust wonen.
Bovengenoemde boef rapt over tattas die zijn voornaam verkeerd uitspreken,
terwijl hij zich op zijn beurt over vrouwen durft uit te spreken als zijnde kechs:
taal biedt een brug voor generatiekloven, maar is óf mag daar alles mee gezegd?
Molens, polders en ook ik ontkom niet aan kaas; ze horen in Alkmaars hart,
maar de oer-Hollandse nuchtere Alkmaarder is net zo goed bruin, geel of zwart.
.
Er zijn in Overdie meer afkomsten aanwezig dan er Hollandse cafés zijn in de binnenstad
maar zet muren om culturen en toeristen komen niet verder dan op het Waagplein aan de patat.
De oom van mijn zoon is een Afrikaanse klankenkunstenaar uit Alkmaar
die zingt over burgeroorlogen, gouden bolides en eindeloos straatgeweld,
ik neurie mee terwijl ik ruzie met mijn papafiets; ben ik dan een antiheld?
Integendeel, want ik leer mijn kleine man de stad te bekijken als een groot contrast
maar dat is pas rijkdom als we accepteren dat dezelfde klomp niet elke (pinda)kaaskop past.
.
De wethouder van Alkmaar presenteert de nieuwe stadsdichter van Alkmaar op het bordes van het stadhuis.
Joris Brussel draagt zijn eerste gedicht als stadsdichter van Alkmaar voor.
Achter de duinen
Van Haagse dichters die voorbijgaan
.
In 2001 verscheen bij uitgeverij BZZTôH de verzamelbundel ‘Van Haagse dichters die voorbijgaan’ met daarin gedichten van, aan het begin van de 21ste eeuw levende, Haagse dichters. Grote namen als Remco Campert en Willem Brakman, Bart Chabot en Mensje van Keulen maar ook specifiek Haagse helden als Boozy en Gebroeders de Gier, allemaal komen ze voorbij in deze bundel. Er is één rode draad in de bundel; alle dichters zijn geboren in Den Haag of zijn er op latere leeftijd komen wonen.
Van twee bekende Haagse schrijvers/ (liedtekst-) dichters Koos Meinderts en Harry Jekkers staan ook bijdragen opgenomen.
Ik koos voor het gedicht ‘Achter de duinen’ door hen gezamenlijk geschreven, oorspronkelijk uit de bundel ‘Achter de duinen’ uit 2000.
.
Achter de duinen
(naar Between van Loudon Wainwright III)
.
Achter de duinen ligt de zee
Daartussen ligt het zand
De zee dat is mijn moeder
En mijn vader is het land
.
Ik daartussen ben het kind
Spelend in het zand
Nog geen idee waarheen te gaan
Naar zee of naar het land
.
Twee voeten in de aarde
Mijn hoofd hoog in de wind
Ben ik mijn vader en mijn moeder
Ben ik mijn eigen kind
.
Eert uw vader en uw moeder
Zoek jezelf een thuis
Op het land, weg van het strand
Of bouw een schip als huis
.
Eater
Bart Chabot
.
Pas geleden was ik in Vlaanderen, in Damme; het boekendorp (las ik toen ik het dorp uitreed). Het was me wel opgevallen dat er drie boekhandels waren (waarvan 1 gesloten) maar om je dorp dan meteen boekendorp te noemen. In één van de twee winkels die wel open waren, bekeek ik de afdeling poëzie. Een paar plankjes met, vooral oude en vrijwel uitsluitend Vlaamse, poëziebundels. Met één uitzondering; ‘Popcorn’ van de Haagse dichter/schrijver Bart Chabot.
Dat verwachtte ik niet. De grote, wat bekendere dichters wellicht maar Bart Chabot. Thuis heb ik ‘Popcorn’ er maar weer eens bij genomen. De bundel dateert alweer van 1981 maar de gedichten staan nog steeds als een huis. Vooral het pagina durende gedicht ‘Tijdelijk Vernieuwde Avonturen van G-man Jerry Cotton Jr.’ in ‘Zijn Laatste Opdracht’, België, 22 fr.’, heerlijk absurdistisch en over the top.
Omdat dit een wel erg lang gedicht is (maar probeer de bundel te pakken te krijgen en lees het) koos ik voor hier het gedicht ‘Eater’ uit de bundel.
.
Eater
.
‘Eater’ op de rug van ’t zwarte jack
& een prijs op zijn voorhoofd
het leer klontert om z’n huid
.
helden komen als lijken bovendrijven
kussend hun schouders van marmer
sjouw je god mee op je t-shirt
dood idool krimpend in de was
.
wat gebeurd is wordt een incident
beeld voor beeld verbogen
.
een mond veegt langs de randen
van het verleden, samengesteld
uit opgegraven woorden
& elke letter staat terecht
.
een leven werd in tijd herschreven
daden vallen als haren uit
.
een prijs op zijn voorhoofd
het leer klontert aan z’n huid –
je hebt vast weleens van ‘m gehoord
.
ijstijd
Bart Chabot
.
Soms heb ik gewoon zin om een gedicht van een bepaalde dichter te plaatsen. Vandaag is dat de dichter Bart Chabot. Ik schreef al een aantal maal over hem maar hij blijft me boeien. En als Hagenaar heeft hij natuurlijk een streepje voor. Ik heb gekozen voor het gedicht ‘ijstijd’ wat een duidelijke verwijzing is naar de koude oorlog, de Berlijnse muur en tijden waar ik tegenwoordig weer vaker aan moet denken, wanneer je de tegenstellingen tussen het oosten (Rusland) en het westen scherper ziet worden.
Het gedicht verscheen in de bundel ‘Greatest hits’ uit 2004.
.
Ijstijd
Die avond vertrok een auto
richting snelweg
en de honden blaften niet
het dashbordvak was leeg
op een kaart van west-europa na
een pak tissues
een aangebroken rol pepermunt
er woedde koude
oorlog in mijn hoofd
we reden zwaar weer tegemoet
tegenliggers voerden groot
licht in de verte
wij naderden
de interzone
niemandsland
het grensgebied
.
Het kleinste gedicht
Ultrakorte gedichten
.
Ik schreef al over het langste en het kortste gedicht ter wereld maar vandaag wil ik het over kleine gedichten hebben. In 2005 gaf uitgeverij Podium een heel aardig klein bundeltje uit met de favoriete ultrakorte gedichten van Nederland en Vlaanderen. Honderd gedichten van maximaal 5, 6 zinnen maar de meeste van maar twee zinnen.
De kracht van veel van deze ultrakorte gedichten schuilt in veel gevallen in de combinatie van de titel en de weinige zinnen die het gedicht bevat. Ik heb de, naar mijn mening, aardigste voor je op een rijtje gezet.
.
Ontroerend onhandig…
.
Ontroerend onhandig
zoals vuilnisauto’s die hardrijden
(Remco Campert)
.
Krantenkop
.
vlieg verwijt paard
dat drol niet deugt.
(Riekus Waskowsky)
.
Geen haiku
.
vlinder in de trein
mijn god dacht ik als daar maar
geen haiku van komt
(Ilja Leonard Pfeijffer)
.
Sprookje
.
Er was eens een man
die altijd rechtvaardig was.
(Herman de Coninck)
.
Het leven zelf
.
Levering van stro.
Afvoer van mest.
(Bart Chabot)
.
Voorzichtige zelfmoordpoging
.
Twee Rennies
en een kopje kruidenthee
(Ingmar Heytze)
E
En tot slot een kort gedichtje dat de bundel (ten onrechte natuurlijk) niet gehaald heeft.
.
Hoe is dat toch gekomen
van altijd blijven slapen
tot nooit meer willen zien.
(Judith Herzberg)
.
Het leven zelf
Bart Chabot
.
Ik vind het weer eens tijd voor Bart Chabot, Haags dichter en schrijver en bekend en erkend biograaf van Herman Brood. Laat ik nu net de bundel ‘De Bril van Chabot’ aan het lezen zijn (toeval bestaat niet) uit 2008 met daarin “De mooiste gedichten van Bart Chabot gekozen door Martin Bril”.
In de inleiding schrijft Martin Bril dat dit boek uit vriendschap is geboren en dat merk je tijdens het lezen. Uit deze bundel een paar gedichten.
.
Het leven zelf
.
levering van stro.
afvoer van mest.
.
.
Het gebeurde in Coevorden
.
op doorreis naar emmen,
we beleefden een van de eerste lente-
dagen van maart,
liep ik in de pothofstraat
kort na sluitingstijd,
de winkels waren gesloten
en de meeste rolluiken al neer,
elvis tegen het lijf
.
hij sprak vloeiend
nederlands
.
.
Dagsluiting
.
aanstonds,
voor u het weet,
zal het alweer pasen zijn
en zal ik chocolade-eithes
voor u verstoppen
voor u allemaal
in een groot en ver bos
waar de kabouters dwalen
en de elfen
.
Foto: Anton Corbijn
.
Het leven zelf werd gepubliceerd in ‘Genadebrood’ 1993
Het gebeurde in Coevorden werd gepubliceerd in ‘Zand erover’ 2003
Dagsluiting werd gepubliceerd in ‘De kootjesblues’ 2000
You mean Donald?
Bart Chabot
.
Op het moment lees ik de columns van Bart Chabot gebundeld in ‘Scheveningse wolken’. Door deze korte verhaaltjes te lezen krijg ik vanzelf weer zin om zijn poëzie erbij te pakken. Daarom vandaag een gedicht van Bart uit ‘Greatest hits, volume 1’ uit 2004.
.
Eend
.
disneyland paris bestaat vijf jaar
er valt confetti uit de wolken
we zitten aan de lunch
in het new york hotel
sebastiaan en ik lopen naar het buffet
ik til het deksel op
van een enorme vleesschotel
– pap – vraagt sebas – is dat kip?
van de damp beslaat mijn bril
– that’s duck sir – schiet een ober ons te hulp
het tafelzilver hangt plotseling
op eigen kracht in de lucht
– you mean donald? – vraag ik
wijzend op de eendenborstjes
stilte daalt over de tafels
dan stijgt homerisch gelach op
sebastiaan kijkt niet blij
.
