Rechtdoor…

Joan Brossa

.

In 1983 is het aantal bezoekers aan het Park in Rotterdam waar zich Poetry International afspeelt ongekend groot. In de kranten spreekt men van 40.000 bezoekers. Een verklaring van dit aantal is onder andere te vinden in het feit dat de dichter Breyten Breytenbach na 7,5 half jaar gevangenschap in zijn geboorteland Zuid Afrika is vrijgelaten en is teruggekeerd naar Parijs. In de voorgaande edities van Poetry International was altijd extra aandacht voor Breytenbach als protest tegen zijn gevangenschap en als steun. Al in die tijd spreken de kranten over Rotterdam als ‘de poëziehoofdstad van de wereld’.

De dichter Joan Brossa (1919 – 1998) staat ook op Poetry International in 1983. Deze dichter uit Barcelona was daarnaast toneelschrijver, grafisch ontwerper en beeldend kunstenaar. Hij schreef alleen in de Catalaanse taal. Brossa was een van de grondleggers van zowel de groep als de publicatie bekend als Dau-al-Set (1948) en een van de toonaangevende vroege voorstanders van visuele poëzie in de Catalaanse literatuur. Hoewel hij in de voorhoede stond van de naoorlogse dichters. Hij schreef ook honderden formeel perfecte sonnetten , saphic odes en sestinas evenals duizenden gratis en directe gedichten. Zijn creatieve werk omarmde elk aspect van de kunsten: cinema, theater, muziek, cabaret , para-theatrale kunsten, magie en het circus.

In de bundel ‘100 Dichters uit 15 jaar Poetry International is onder andere het gedicht ‘Rechtdoor…..’ van hem opgenomen in een vertaling vanMadelon Zuyderhoff of zoals de titel luidt in het Catalaans ‘Tira Avall…..’.

.

Rechtdoor…..

.

Ga rechtdoor. Neem dan de eerste straat

rechts. na deze een stukje te hebben

gevolgd, vind je een straat die

naar boven loopt; die ga je af

tot aan de tweede kruising

en dan kom je op een plein; de

weg aan de linkerkant leidt

naar het huis dat je zoekt.

.

Maar ik weet niet of je binnen kunt,

want ze zijn nooit thuis.

.

Tira avall

.

Tira avall. Pren el carrer

de la dreta. Després d’haver

caminat un tros, en trobaràs un

altre que trenca amunt; segueix-lo.

Pren el segun carrer que trobis

i arribaràs en una placa; el

passatge de l’esquerra et portarà

a la casa que busques.

.

Però no sé si podràs entrar-hi

acostumen a no ser-hi mai.

.

Ingrid Jonker

Rook en oker

.

Op dit moment lees ik (tussen alle dichtbundels die ik tegenwoordig krijg toegestuurd om te recenseren, waarvoor dank, erg leuk om te doen) de briefwisseling ‘Vlam in de sneeuw’ van Ingrid Jonker (1933 – 1965) en André Brink (1935 – 2015). Een geheime liefdesbrievenwisseling want indertijd was André Brink getrouwd en niet met Ingrid Jonker met wie hij een affaire had. Omdat de twee op nogal een grote afstand van elkaar af woonden en omdat we het hier over een andere tijd hebben in het oerconservatieve Zuid Afrika, waren ze vooral aangewezen op brieven om contact met elkaar te hebben.

Door dit boek werd ik ook weer nieuwsgierig naar het werk van Ingrid Jonker, de dichter. In 1963 verscheen van haar hand de dichtbundel ‘Rook en oker’ waarmee ze de Afrikaanse Literatuurprijs van de Pers-Boekhandel (Afrikaanse pers-boekverkopers) won. De prijs bestond uit een bedrag van £ 1000 , plus een beurs van de Anglo American Corporation. Het geld hielp haar om haar droom (een reis naar Europa) te realiseren, waar ze naar Engeland, Nederland, Frankrijk, Spanje en Portugal ging. Ze vroeg Jack Cope om haar te vergezellen, maar hij weigerde. Jonker vroeg vervolgens André Brink om met haar mee te gaan. Hij accepteerde en ze gingen samen naar Parijs en Barcelona. Tijdens de reis besloot Brink om zijn vrouw voor Jonker te verlaten en ging terug naar Zuid-Afrika. Jonker kortte daarop haar toer in en keerde terug naar Kaapstad.

Uit de bundel ‘Rook en oker’ heb ik een paar gedichten gekozen.

.

Ek weet

.

Ek weet tog

jou mond is ’n nessie

vol voëltjies

.

As jy lag

.

Jou lag is ’n oopgebreekte granaat

Lag weer

dat ek kan hoor hoe lag die granate

.

Jou lyf

.

Jou lyf is

swaar van bloed

en jou rug

’n singende kitaar

.

Elke man het ’n kop

.

Elke man het ’n kop

’n lyf

en twee bene

hulle probeer jou namaak

.

Muriel Rukeyser

Dichter in verzet

.

Muriel Rukeyser (1913-1980) was dichter en politiek activiste vooral bekend van haar gedichten over gelijkheid, feminisme en sociale gerechtigheid. In de zomer van 1936 werd ze op 22 jarige leeftijd gevraagd door  het Londense Culturele magazine  Life and letters today, om een reportage te schrijven over de Volks Olympiade in Barcelona , het antifascitische alternatief voor de Olympische spelen in Berlijn. Vijftien kilometer voor Barcelona werd de trein waarin ze op weg was beschoten. de eerste oorlogshandelingen van de Spaanse burgeroorlog waren een feit.  In de trein zat ook een Duits atleet Otto Boch. Ze kregen een relatie en terwijl Boch in Spanje bleef om de fascisten van Franco te bestrijden keerde Rukeyser terug naar New York waar ze ging werken voor the American Medical Bureau to Aid Spanish Democracy.

Tot 1938 kreeg ze brieven van Boch waarna het stil werd.  Later zou Rukeyser over de vijf dagen dat ze in Spanje verbleef zeggen dat dit haar een aanval van realisme had bezorgd. Het moment dat ze begreep wat haar creatieve verantwoordelijkheid was. Vanaf dat moment begon ze te schrijven waar ze echt in geloofde.  Ze schreef dit in de inleiding van haar boek The life of poetry waarin ze de vele lezingen die ze gaf tijdens en na de tweede wereldoorlog in bundelde.

Muriel Rukeyser bleef actief als dichter, schrijfster, gaf vele workshops en was actief als universitair docent.

In de oorlog schreef ze een aantal gedichten in Poetry, a magazine of verse. Uit 1941 het gedicht The child in the great wood.

.

Plant, Vis en Regen

Gedichten in vreemde vormen door Joan Brossa

.

Op 16 juni 2012 plaatste ik een stuk over Joan Brossa (1919-1998) over Transitable visual poem in three times dat te zien is in het Velodrome’s park in Barcelona. Brossa, een van de eerste vertegenwoordigers van visuele poëzie in Spanje was een bijzondere man. Zo vocht hij op 18 jarige leeftijd tijdens de Spaanse burgeroorlog mee met de Republikeinen waar hij ook zijn eerste literaire werk schreef voor het strijdblad voor frontsoldatenNa de oorlog keerde hij terug naar Barcelona waar hij bevriend raakte met o.a. Joan Miró i Ferrà en andere vertegenwoordigers van de vooroorlogse avant-garde beweging.

Tot het overlijden van Franco in 1978 en de terugkeer van de democratie in Spanje was Brossa vooral actief in deze avant-garde beweging. Na 1978 kan zijn werk eindelijk ongecensureerd worden uitgegeven, het gebruik van het  Catalaans wordt niet meer vervolgd. Tijdens zijn literaire leven werk Brossa veel samen met kunstenaars, schilders, beeldhouwers, musici en fotografen. Daarnaast wordt Brossa, samen met een paar andere dichters beschouwd als de grondlegger van de concrete poëzie.

Het werk van Brossa loopt uiteen van teksten, gedichten, tot beelden en beeldgedichten. In de categorie gedichten in vreemde vormen hier een paar voorbeelden van beeldteksten en beeldgedichten: Peces, Planta en Lluvia (Vis, Plant en Regen).

.

 

 

Gedichten in vreemde vormen

Concrete poëzie en nieuwe technologie

.

In 2009 werd in Barcelona een internationaal festival en symposium over E-poetry georganiseerd.

Een van de dichter/kunstenaars die daar acte de presence gaven was de Noor Ottar Ormstad. Deze dichter introduceerde zijn werk getiteld  ‘Lyms’  door te stellen dat zijn project een verbinding is tussen concrete poëzie en nieuwe technologie.  Zijn werk was een combinatie van letters in verschillende vormen (in zwart/wit) met een sfeervolle soundtrack waaruit woorden werden gevormd. Het scherm begon leeg waarna er letters werden gevormd, eerst dun en steeds voller en ingewikkelder. Eerst werden bijvoorbeeld woorden die met een F begonnen (van female) eruit gehaald en erbij geplaatst terwijl er vormen van een vrouwelijk gezicht zichtbaar werden.Maar ook woorden in het groen die bovenop de tekst pijlen vormen verschijnen. Uiteindelijk verschijnen niet alfabetische lijnen en vormen die een geometrie aan het werk toevoegen. Nogal experimenteel allemaal maar zo zie je maar waar poëzie toe kan leiden.

.

Zien hoe de videopresentatie eruit ziet? Kijk op http://vimeo.com/15983014

.

Gedichten in vreemde vormen

Transitable visual poem in three times

De Catalaanse dichter Joan Brossa I Cuervo (1919-1998) was niet alleen dichter maar schreef ook toneelstukken en was tevens beeldend kunstenaar. Hij was een van de grondleggers van de groep en publicatie Dau-al-set en een van de eerste vertegenwoordigers van visuele dichters in Spanje. Voor Brossa ging de expressie boven de inhoud zoals ook blijkt uit het onderstaande ‘gedicht’ Transitable visual poem in three times dat zich bevind in het Velodrome’s park in Barcelona.