Wakker

Mark Boog

.

Na de winnaars van de Ongehoord! Gedichtenwedstrijd is het tijd voor een liefdesgedicht. In dit geval van dichter Mark Boog (1970) uit zijn bundel ‘Liefde in tijden van brand’ uit 2019. In deze bundel staan vele prachtige gedichten zonder titel en ik koos voor een gedicht over wakker worden, uit je slaap ontwaken.

.

Als ik je wakker maak

begint de dag je slaapt.

Als ik je wakker maak

is de ochtend een zegenrijke

je slaapt. Als ik je wakker

maak vinden je dromen

hun voltooiing je slaapt.

Als ik je wakker maak bolt er

lucht onder de vleugels van

de dag je slaapt. Als ik je

wakker maak weet ik hoe

je eruitziet je slaapt. Als

ik je wakker maak is dit

een gewonnen uur je slaapt.

.

Impersant

Evy Van Eynde

.

In het rijtje dichtbundels van de laatste jaren mag er een zeker niet ontbreken en dat is de bundel ‘Zal ik liefde noemen’ van de Vlaamse dichter Evy Van Eynde, die werd uitgegeven door MUG books, mijn eigen kleine uitgeverij. Ik schreef er een lange recensie over https://woutervanheiningen.wordpress.com/2019/02/04/zal-ik-liefde-noemen/ en in die recensie noem ik het gedicht ‘Impersant’. Het woord alleen al intrigeerde me vanaf het begin dat ik het las in het manuscript van deze bundel. Het Vlaams woordenboek op internet geeft als betekenis ‘tegelijkertijd’.

Deze bundel van Evy is om vele redenen een kleinnood, en bij een kleine uitgeverij uitgegeven maar een groot publiek waardig. Na deze bundel volgde al snel ‘Amour Florale’ die ook zeer de moeite waard was.  Maar nu dus uit ‘Zal ik liefde noemen’ het gedicht ‘Impersant’.

.

Impersant

.

Mag ik je woorden ondertussen

plukken | plakken

op mijn lijf | waar de stilte

bijten sloeg

.

op het rijm (van mijn vel)

.

Mag ik je zinnen prikken

liefde lassen | in je adempoos

zodat je evenwel ( je kan het niet laten)

mij een blos | toedicht

.

op mijn zandbank

in de kamer met bloemetjesbehang

.

waar jij in een mirage

van vergeten dromen | op volle zee

voorbij komen zal

.

of niet?

.

We beginnen opnieuw met uitstappen

Sabine Kars

.

In het kader van het delen van gedichten uit dichtbundels van de afgelopen jaren vandaag een bundel die ik zeker niet wil overslaan; ‘Hoofdkwartier’ van Sabine Kars (1971) uit 2019. Sabine is ook een dichter die ik al lang ken, dit jaar hebben we haar (samen met Evy Van Eynde en Alek Dabrowski) gevraagd als jurylid voor de Ongehoord! Gedichtenwedstrijd. Een wedstrijd waar zij (bij de eerste editie in 2012) zelf tweede werd. Daarnaast was ze een van de eerste dichters die in het nieuwe mini poëziemagazine MUG publiceerde.

In 2019 kwam haar debuutbundel uit bij uitgeverij De Kaneelfabriek, een prachtig en met kwaliteit uitgegeven bundel waarover ik een recensie schreef https://woutervanheiningen.wordpress.com/2020/01/04/hoofdkwartier-een-recensie/. Uit diezelfde bundel hier het gedicht ‘we beginnen opnieuw met uitstappen’.

.

we beginnen opnieuw met uitstappen

.

het is niet nodig mijn ogen te tellen

ik ben ze allemaal verloren en de namen

te ver van elkaar verwijderd

komen niet meer terug

.

maar het geluid heb ik bewaard

je zegt dat het het mijne is

.

we hangen aan draden

dragen het vuur op de schouders

.

morgen gaan we in valken over

maar eerst verdelen we de bevroren grond

trekken nog eenmaal zonder veren

op eendagsstelten over de stad

.

 

Uit een sprookje

Rosa Schogt

.

Er zijn veel dichters. Heel veel. Ik ken er vele van naam en van lezen, en een klein deel persoonlijk. En elke keer weer word ik verrast wanneer ik weer een nieuwe naam ontdek (waarom ken ik deze dichter niet? Waarom nog nooit iets van deze dichter gelezen?). Dat gevoel had ik toen ik de bundel ‘Dansen te ontspringen’ van Rosa Schogt uit 2019 las. Schot is actrice, theaterwetenschapper en redacteur. En dichter dus. Volgens de gegevens op de achterflap speelt, schrijft en geeft ze poëzie- en taallessen en draagt ze haar poëzie graag en met verve voor.

In haar eerste bundel (ze publiceerde al gedichten in De Revisor en in de bundel van Ellen Deckwitz ‘Olijven moet je leren lezen’) smijt Rosa Schogt (1980) met seks, liefde, dood en theater, verfrissend, zinnelijk, helder en grappig. Ze maakt zich zorgen om dingen, maar net niet genoeg om er echt wat aan te doen. Maar dan is er altijd nog de poëzie, en dat helpt. Een beetje. Met zo’n introductie is mijn nieuwsgierigheid gewekt. En eerlijk is eerlijk, haar gedichten zijn grappig en verfrissend, soms wat anekdotisch, met verwijzingen naar haar jeugd maar altijd prettig leesbaar.

Uit de bundel ‘Dansen te ontspringen’ koos ik het gedicht ‘Uit een sprookje’.

.

Uit een sprookje

.

Hij weet niet goed meer waar vandaan,

waarheen hij kwam, er was geen grens,

er was eens maar die liep naar hier,

een kaft, een blad papier

.

Hij is de trol, gebuikt, bebaard,

hij is de sater, is de ork,

de draak, de dwerg die van je houdt,

de reus, de gnoom, de wolf

.

Hij was de hele tijd op weg

naar jou. Hij zag een man, dicht bij het eind

Die zat daar maar, keek bang, benard

Het paard smaakte zeer goed

.

Diens kroon nam hij maar mee, voor jou

Jij bent de mooiste vrouw die hij ooit zag

Gelukkig lang houdt hij je vast

Je bent van hem alleen

.

Genieten van kunst

Dubbelgedicht

.

Dat er veel onderwerpen zijn waarover dichters schrijven is duidelijk. Feitelijk kan een dichter over alles schrijven. Opmerkelijk is het dat bepaalde onderwerpen dan juist weer veel voorkomen, waarschijnlijk omdat het veel mensen aanspreekt (liefde, dood, het dichterschap). Ook over kunst of eigenlijk over losse kunstwerken wordt veel gedicht. Zelf heb ik me daar ook ‘schuldig’ aan gemaakt (bijvoorbeeld mijn gedicht ‘Mae West Sofa’ over het gelijknamige kunstwerk van Salvador Dali  https://www.deoptimist.net/2012/09/vers-in-de-etalage-17/ ).

Het is eigenlijk veel leuker om te kijken hoe dichters in algemene zin naar kunst kijken en erover schrijven, dus niet over een bepaald kunstwerk maar over de kunsten in brede zin. Daarover gaat dit dubbel gedicht.

Het eerste gedicht is van Willem Wilmink (1936 – 2003) en is getiteld ‘Kunstgenot’. Een gedicht waarin beschreven wordt hoe er van kunst (in dit geval klassieke muziek) genoten wordt door mensen die van kunst houden. het gedicht komt uit ‘Zeven liedjes voor een piek’ uit 1972.

In het tweede gedicht wordt door dichter Jules Deelder (1944 – 2019) ook de vraag gesteld wie er van kunst houdt, maar hier neemt het gedicht toch een heel andere wending. Het gedicht ‘Kunst’ komt uit ‘Renaissance; gedichten ’44 – ’94’ uit 1994.

.

Kunstgenot

(Wijze: Beethoven’s Negende, Slotkoraal)

.

Vader moeder zuster broeder

kind en kraai en man en vrouw

gaan vanavond weer genieten

in het oud Concertgebouw:

Ma die draagt haar fraaiste knotje,

dochter is als maagd verkleed,

en zo kan men gaan genieten

van het componistenleed.

.

Vader moest nog even kuchen,

moeder is met hijgend hert

op de violist aan ’t letten,

die begint met zijn concert:

O wat prachtig, wat gevoelig,

o wat hypersensueel,

welk een fraaie strijkstokvoering,

welk een heerlijk snaargestreel!

.

In de pauze praten dames

op een muzikaal niveau:

‘O dat jonge dirigentje –

was mijn eigen zoon maar zo!’

‘En jouw kind is groot geworden,

’t is een dametje, zowaar!’

‘Ja, mevrouw, dat is geen wonder,

ze is tweeëndertig jaar.’

.

Aan de pauze komt een einde,

na de pauze komt Ravel,

als dat maar niet té modern is –

maar gelukkig gaat het wel.

Kopje koffie nog bij Keijzer

als besluit van ’t kunstgenot:

ja, muziek dat is iets heerlijks,

ja, muziek is iets van God.

.

.

Kunst

.

‘Wie van de aanwezigen

houdt er van kunst?

.

‘Ikke’

.

‘Prachtig! Dan kunt u

mij vast wel even helpen

met het ophangen van de

schilderijen.’

.

Het is het huis dat niet goed alleen kan zijn

Jana Arns

.

De Vlaamse dichter Jana Arns (1983) is daarnaast ook muzikante en fotografe, en dat nooit los van elkaar. Ze maakt deel uit van  het ensemble Aranis, waarmee ze al 15 jaar in binnen- en buitenland optreedt. Met haar debuutbundel ‘Status: het is ingewikkeld’ (2016) won zij de Prijs Letterkunde Oost-Vlaanderen 2017. Ook opvolger ‘Nergens in het bijzonder’ (2018) werd zeer goed ontvangen.

 

In haar bundel ‘Het huis dat niet goed alleen kan zijn’ uit 2019 beschrijft Arns het gevecht met anorexia nervosa en de zorgen van elke ouder om een kind dat niet meer onder de vleugels past. Geïnspireerd op schilderijen van Edward Hopper geeft Arns een stem aan de verstilling; subtiel, sensitief en bomvol empathie mag de dag slecht zitten. Gemorst licht laat het stof dansen, een lichaam gaat onvermijdelijk in achteruit.

Haar uitgever schrijft over deze bundel: “Binnen woelt de wereld, buiten woedt een oorlog. Van loopgraven in een Spaans strand tot landen die niet naar school kunnen. Het is thuis dat we sneuvelen. Daar sluimert ten slotte een echtscheiding, tussen muren in afwachting van een nieuwe laag over de laatste jaren.” In vier cycli dicht Arns gevoelig over pijn zonder dit te verzachten. Een bundel vol herkenning, mededogen, en poëzie. Een mooi voorbeeld van dat mededogen lees je in het gedicht ‘Dochter’.

.

Dochter

.

Ze zet de tijd luider.
Groeit uit haar dagboeken.

.

Draagt de week binnenstebuiten
om niet naar huis te moeten.

.

Ze kleurt enkel nog met lippenstift,
buiten de lijnen met oogpotlood.

.

Ze wil later alles worden. Behalve ons.
Wij zijn de horden op haar baan.

.

Ze raakt ons met de zool
en woorden die gewassen mogen worden.

.

Wij krijgen de groei niet uit haar kleren.

.

 

vergeten smokkelwaar

Radna Fabias

.

Dichter Radna Fabias (1983) debuteerde in 2018 als dichter met haar bundel ‘Habitus’ bij De Arbeiderspers. Fabias studeerde aan de koksschool en dramaschrijven aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Voordat ze debuteerde als dichter, werkte ze onder andere voor educatieve uitgeverijen.

Haar debuut werd lovend ontvangen en werd bekroond met de C. Buddingh-prijs 2018, en in 2019 met de Grote Poëzieprijs, de Awater Poëzieprijs en de Herman de Coninckprijs. Ook ontving Fabias op basis van ‘Habitus’ een startersbeurs van het Letterenfonds voor het schrijven van haar tweede bundel.

Omdat deze tweede bundel nog even op zich laat wachten hier nog een gedicht uit haar zo succesvolle debuutbundel getiteld ‘vergeten smokkelwaar’.

.

vergeten smokkelwaar

.

bijvoorbeeld een klein hard steentje in de borstkas dat steeds

een laag groeit en met dat groeien het wint

van het lichaam dat eromheen zit

.

de groeiende steen straalt straf uit

naar de ledematen

naar het lichaam het lichaam

beschermt de almaar groeiende

asteen door eromheen te verharden

.

de steen sit door de verharding heen

tot het lichaam – vergroeid- versteent

.

Wachten op betekenis

Antjie Krog

.

Gisteravond was er op NPO2 in de serie ‘Sign of the Times’ een documentaire over het leven van de Zuid Afrikaanse dichter Antjie Krog uit 2019 van Wilberry Jakobs getiteld ‘Mensch’. In het poëzietijdschrift Awater staat deze maand een mooi interview met deze zelfde dichter. Reden genoeg om een gedicht van haar hier te delen. Via Gedichten.nl en dingenvanalledag.blogspot.com kwam ik langs het gedicht ‘Waiting for meaning’. Na wat speurwerk blijkt dit gedicht te komen uit de bundel ‘Wat de sterren zeggen’ uit 2009. ‘Waiting for meaning’ is geschreven bij het schilderij met diezelfde titel van Marlene Dumas. De gedichten in deze bundel werden vertaald door Robert Dorsman.Bij de bundel zit een CD en op Youtube vond ik een video waarin Antjie het gedicht voordraagt in het Afrikaans.

.

Waiting for meaning (Marlene Dumas, 1988)

.

een vreemde minnaar doet je anders vasthouden
je schouders puilen anders uit zijn handpalmen
je borsten bundelen anders in zijn hals
omdat hij vreemd is, ben jij bevreemdend heel
.
en van jezelf ontdaan wat zijn wij
oud geworden hoe verkniesd tot kommer
hoe verspoeld in schuld en klier
mijn hart vlucht als een rat
.
ik denk aan jou en steek de winter over
ik denk aan jou en koude knettert aan mijn huid
droef droef zo ver het hart kan zien
.
we hebben de jeugd uit onze haren geschud we kunnen
ons leven niet meer zogen we veroorzaken elkaar
jij daar, ik hier-suf gebeukt en tot stikkens toe verwurgd

.

.

Waiting for meaning (Marlene Dumas 1988)

.

’n vreemde lover laat jou anders vasthou
jou skouers skil anders uit sy palms
jou borste bondel anders in sy nek
omdat hy vreemd is, is jy bevreemdend heel

.

en ontslae van jouself hoe oud
het ons geword hoe verknies tot kommer
hoe verspel in skuld e klier
my hart vlug soos ’n rot

.

ek dink aan jou en ek steek die winter oor
ek dink aan jou en koue sweis aan my vel
droef droef so ver die hart kan inkyk

.

ons het die jeug uit ons hare geskud ons kan
ons lewe nie meer melk gee nie ons veroorsaak mekaar
jy daar, ek hier- voos gekneus en behoorlik strotomdraai

.

.

 

Kitty Kitty

De Staat

.

Nu de Verenigde Staten onder leiding van de ‘Orange entertainer’ langzaam aan in een politiestaat verandert, het racisme aldaar opnieuw zijn smerige gezicht laat zien en er blijkbaar vanuit de huidige leiders geen enkel antwoord is te geven op de terechte zorgen en boosheid van een groot deel van de bevolking moest ik denken aan een nummer van De Staat, getiteld ‘Kitty Kitty’. In dit nummer wordt op bijzondere maar niet te verstane wijze een portret geschetst van de president van (wat ze zelf nog steeds noemen) de grootste democratie ter wereld (al kun je daar op vele vlakken al ernstig je vraagtekens bij zetten).

Omdat het gewoon een goed nummer is met een tekst die er zijn mag, waarin in een paar coupletten de strategie van de populist haarfijn wordt blootgelegd en de clip met de muziek waarin de polarisatie een gezicht krijgt. Terecht  kreeg deze clip in 2019 de prijs voor Best Rock Video International tijdens de UK Music Video Awards.

.

Kitty Kitty

.

Big deal maker
Orange entertainer
Swamp it up gator
Gang of undertakers
Make the new news faker
Swear me in, hater

.

Here is the strategy
We begin with comedy
Make ‘em feel, make ‘em feel real
Sing that simple melody

.

We’ll be the remedy
Cold rogue gone family

.

Make ‘em feel, make ‘em feel real
Fuck up the facts, fuck up the facts

.

Fo-low the tweeter
The Breitbart news leader
The great white preacher
Third world leecher
Grab the gut feature
Shot your teacher

.

Long live the enemy
Kitty kitty, the fantasy
Make a deal, make ‘em feel real
Kitty cat catch of reality

.

We’ll be the remedy
Cold rouge gone family
Make ‘em feel, make ‘em feel real
Fuck up the facts, fuck up the facts

.

I rub the lamp easy
The people’s choice genie
I get on top, see me

.

I got me stone easy
I got the people needy
Just swear me in, feed me

.

Long Live the enemy
Kitty Kitty, the fantasy
Make ‘em feel, make ‘em feel real
Sing that simple melody

.

I am the remedy
I am reality
Eat it up, eat it all up.

.

 

Zij kijkt licht en lucht

Max Greyson

.

Max Greyson (1988) is een dichter, theaterschrijver en spoken word performer uit Antwerpen. Sinds 2011 gaat hij heel Europa rond als spoken word performer in internationale, interdisciplinaire muziektheatervoorstellingen van  Roots & Routes en Un-Label.

In 2015 werd hij vice-kampioen Poetry Slam van Nederland, waar hij werd omschreven als de lyricus, de muzikale dichter en de vernieuwer van zinnen. In 2016 verscheen zijn debuutbundel ‘Waanzin went niet’. De bundel werd in 2018 genomineerd voor de Jo Peters Poëzieprijs. Het gedicht ‘Onscherp’ werd in 2018 bekroond met de Melopee Poëzieprijs.

In juni 2019 verscheen de tweede bundel ‘Et alors’. Voor deze bundel ontving Max Greyson een beurs van het Vlaams Fonds voor de Letteren.

Op de achterflap van ‘Waanzin went niet’ staat te lezen; “Hij schuwt het engagement niet, de wereld niet en de liefde nog minder. Maar voor Max Greyson telt in de allereerste plaats dat zijn gedichten gemaakt zijn van taal. Zijn poëzie is een hartstochtelijk onderzoek naar klank en ritme met als doel een ongenadige stem te vinden die alles en iedereen (ook zichzelf) op de proef stelt.”

Het engagement blijkt onder andere uit het hoofdstuk ‘Beelden’ met gedichten als ‘Beelden uit Hebron’ en ‘Beelden uit Jerusalem’. De liefde is de leidraad  in het hoofdstuk ‘Waar het warm en veilig is’ zoals in het onderstaande gedicht ‘Zij kijkt licht en lucht’ uit dat hoofdstuk.

.

Zij kijkt licht en lucht

.

Ik roofde haar. mijn Persephone, mijn weke avondvrouw

mijn door bloesemgeur bedorven deerne

razend kwam ik door de matras gescheurd

en bedreef haar lichaam als een tong zo rood maar lang niet zo soepel

.

Ze brulde niet, taterde niet, ze hield niet van legendes

ik blijf niet lang. zei ze, en spleet een walnoot in haar handpalm

ze zei: kijk, het is net een helmpje, en zette het op mijn hoofd

.