Fietspoëzie

Anne Baaths

.

Op het Groene Fee podium in Breda kwam ik vorige zomer dichter en schrijfster Anne Baaths tegen. Anne schrijft al sinds 2015 jaarlijks (met uitzondering van 2016 en 2017) readymade gedichten in bundels met de titel ‘Gevonden!’, gebaseerd op de live verslaggeving van Renaat Schotte, José De Cauwer, Karl Vannieuwkerke en vele andere sportverslaggevers uit Vlaanderen. Omdat ik benieuwd was naar wielerpoëzie kwam ik op haar website en al snel vond ik meer websites waar wielerenthousiastelingen hun liefde voor het wielrennen in verzen en gedichten omzetten en plaatsen.

Zo is er de website Wielerpoëzie van Bauke Vermaas en Veronique Rap, waar ze beide gedichten over fietsen en wielrennen plaatsen. In Vlaanderen is er dan ook nog de website van Sam Fietspiratie waar hij schrijft over wielrennen en fietsen en waar hij ook gedichten plaatst. Tot slot is er de website Wielergedichten waar geregeld een nieuw gedicht wordt geplaatst over fietsen en wielrennen. Hier wordt ook ‘de geschiedenis van de wielerpoëzie’ vastgelegd (met een overzicht van en links naar): alle bundels met wielergedichten; interviews met ‘wielerdichters’; artikels over wielerpoëzie; wielergedichten in de openbare ruimte, op podcasts, YouTube, radio en TV.

In 2014 verscheen er zelfs een verzamelbundel over wielrennen getiteld ‘De 100 mooiste wielergedichten uit de Vlaamse en Nederlandse literatuur’ bij elkaar gebracht door Patrick Cornillie.

Voor de ware liefhebber van fietsen en wielrennen én poëzie is er dus een ruime keuze aan fietspoëzie. Omdat ik de combinatie van wielerpoëzie en ready mades bijzonder aantrekkelijk vind (de commentaren bij wielrennen zijn al bijzonder, laat staan in Vlaanderen) heb ik gekozen voor een gedicht van Anne Baaths getiteld ‘Adelaar’ dat ook te lezen zal zijn in haar bundel ‘Gevonden!’ 2022 die binnenkort te koop zal zijn. Op Instagram kun je Anne volgen onder anne_baaths .

.

Adelaar

Op deze hoogdag

der eentonigheid zit het

venijn in de staart,

als marktkramers en

voorspelbaarheid verdwijnen

op de Muur van Huy,

l’éminence grise

halfweg ’t voorwiel van het jong

geweld blijft plakken.

Hij, die tergend traag,

keizerlijk de armen spreidt

als een adelaar

heersend over de

grillige rotsformaties

en kort daarna met

zijn grote ogen

als van een onschuldig kind

de pers te lijf gaat.

.

.

Advertentie

Spotify poëzie

Ready made 2.0

.

Ik heb al heel vaak over vele vormen van ready mades geschreven op dit blog, de laatste keer naar aanleiding van het Stapelgedicht. Op enig moment denk ik dan dat ik alle mogelijke vormen van ready mades wel heb behandeld en dan ineens is er een collega, Ronald, die graag mag experimenteren met poëzievormen, die met iets nieuws aankomt. De Spotify poëzie.

Eigenlijk werkt Spotify poëzie hetzelfde als het stapelgedicht maar in plaats van gebruik te maken van titels van boeken als onderdelen voor het gedicht, gebruik je bij Spotify poëzie titels van liedjes en maakt daar een playlist van zodat de titels van de nummers onder elkaar komen te staan. In het voorbeeld van Ronald heeft hij een stuk tekst uit de film ‘Pulp fiction’ van Quentin Tarantino uit 1994 genomen en daar bands en liedjes bij gezocht en het resultaat mag er zijn. Een eclectische mix van bekend, onbekend, Nederlands en Engelstalig. Weliswaar geen nieuw ‘gedicht’ maar zeker de moeite waard om een keer te proberen.

.

Automatisch dichten

Sonnettengenerator

.

Pas geleden nog schreef ik over de verschillende ready made gedichten die ik ken https://woutervanheiningen.wordpress.com/2021/10/07/stapelgedicht/ en vandaag wil ik daar een vorm aan toevoegen die misschien niet helemaal als ready made valt te labellen maar er wel iets van weg heeft. Het betreft hier het automatisch schijven van gedichten middels een gedichten generator of sonnettengenerator. Er zijn er verschillende. Zo heeft GitHub software ontwikkeld die met gebruik van AI (artificial intelligence) sonnetten á la Shakespeare kan schrijven.

Voor de ontwikkeling van hun AI hebben de onderzoekers gebruikt gemaakt van 2600 sonnetten bovenop de 154 van Shakespeare zelf. Dit blijft een relatief klein aantal om een neuraal netwerk te trainen, maar toch slaagt de AI erin om sonnetten te produceren. De gemiddelde lezer kan deze bovendien niet onderscheiden van sonnetten die door echte mensen zijn geschreven, maar literaire critici kunnen dit wel. Volgens hen ontbreekt het nog aan leesbaarheid en emotie. De onderzoekers blijven intussen de software verbeteren.

Een voorbeeld van zo’n automatisch gegenereerd vers:

.

.

Op de website http://sonnettengenerator.nl/ geeft Pieter Breman uitleg over de Nederlandse sonnettengenerator welke is gebaseerd op een boek van de Franse schrijver, dichter en wiskundige Raymond Queneau (1903 – 1976): ‘Cent mille milliards de poèmes’. Het werd in 1961 uitgegeven door Gallimard.’ Hij heeft met gebruikmaking van tien Nederlandse gemeenten met een cijfer in de naam (Een, Tweehuizen, Drie, Vierhouten, Vijfhuizen, Sluis 6, Zevenhuizen, Acht, Negenhuizen en Tiengemeten) een automatisch gegenereerd sonnet gemaakt.

 

in ’t oosten maakt de Polderbaan kabaal

ver ligt Vierhouten van de grote steden

er zijn maar 20 huizen in totaal

de theorie wordt er met zang beleden

.

en er is toonkunst, uiteraard vocaal

wat vonden mensen die aan kaalheid leden?

binnen zijn hoofd klonk een alarmsignaal

de zonde wordt er rigoureus gemeden

.

je lurkt een biertje met wat garnituren

men moest, naar Acht, toen wel een nieuwe sturen

in Een werden zijn naam en daden groot

.

die werd voorafgegaan door varkenspoot

ze stookten, aangeschoten, grote vuren

een kuil lag vol met dode creaturen

.

Daarnaast zijn er nog twee sonnettengenerators die je zelf kunt gebruiken bij het maken van een automatisch sonnet te weten https://www.poem-generator.org.uk/sonnet/ (Engelstalig) en https://sonnettengenerator.herokuapp.com/random/  Nederlands). Op die laatste heb ik met behulp van een aantal steekwoorden (houvast, teruggezien, belicht, kalm, geeft) het volgende sonnet gemaakt.

.

Aan onze honden hebben we houvast

Ik heb hem nooit meer teruggezien

Dank voor het bezoek nog bovendien

Het betrof fijn linnen en damast

.

knak gekrenkt; schriftuurlijk bijbelvast

Het is van uit de trein een pas of tien

Ze zullen gasten van mijn huis ontzien

Nu goed, dan gaat de man mee als mijn gast

.

In dat deel wordt de aanslag zelf belicht

Ze huilde niet meer, voelde zich heel kalm

Dat is veel als iemand je dat geeft

.

Vondel prees Van Hoorn in een gedicht

De film dong mee naar de Gouden Palm

Gij zult zeggen: Dit was niet beleefd

.

Stapelgedicht

Readymade

.

Ik heb in de afgelopen jaren al vaker over readymades geschreven, gedichten die ontstaan door bestaande teksten te combineren. In het Nederlands wordt dit ook wel ‘gevonden poëzie’ genoemd. Ik schreef er in 2012 al over https://woutervanheiningen.wordpress.com/2012/10/17/readymades/ . In de loop der tijd kwamen al de Google readymade, de Flarf, het Stiftgedicht, de voetbalflarf, het collage gedicht, aantekeningenpoëzie, het Whats appgedicht, WiFi poëzie, the newsflashpoem, accidental poetry en de out-of-office poëzie langs. En vandaag voeg ik aan deze lijst het stapelgedicht toe.

Wat is een stapelgedicht? In wezen is het een heel eenvoudige manier van readymade poëzie. Ga voor je boekenkast staan (of doe dit in de bibliotheek, daar is het aanbod ongetwijfeld groter dan bij je thuis) en zoek boeken met titels die je wil gebruiken in je stapelgedicht. Kies boeken uit die niet alleen uit 1 woord bestaan maar uit bijzondere of mooie regels of titels.

Leg vervolgens de boeken op elkaar in de volgorde waarin je je gedicht wil maken en lees vervolgens de titels van boven naar bemneden en voila! Hier zie je een aantal voorbeelden van stapelgedichten die ik vond.

.

Whatsappgedicht

Sylvie Marie

.

In het meest recente nummer van Deus Ex Machina (177) staat een bijzonder en nieuw fenomeen. Naast de door algoritmen gestuurde flarfgedichten staat er ook een Whatsappgedicht. In dit geval geschreven door Sylvie Marie (1984). Sylvie Marie debuteerde in 2013 met de bundel ‘Speler X’ waarna nog vier dichtbundels volgden.

Maar in Deus Ex Machina dus een Whatsappgedicht wat in feite een nieuwe vorm van een readymade is. Het gedicht kwam tevoorschijn in Whatsapp. Sylvie Marie hoefde daarvoor slechts de woordsuggesties te volgen. Alleen het eerste woord koos ze zelf: Een. Voor het vervolg kon ze telkens een keuze maken uit drie door de app zelf aangereikte woorden. Er werd niets aan de tekst gewijzigd, ook geen hoofdletters. Voor de leesbaarheid zijn wel enkele enters en witregels toegevoegd.

Je weet nu hoe het moet, dus maak er zelf eentje zou ik zeggen. Hier is haar Whatsappgedicht.

.

Een gezicht omzwachteld

Tot gedicht

.

Natte klei vol vingervegen

Zo zijn ook mijn gedachten

Over jou

Nog niet af

En best wel een zootje

.

Het water aan elkaar gekleefd

Knisperende ritselgolven rollen

Over mij heen

Zwaar zand word ik

Tenen persen zich een weg naar beneden

.

De wolken zijn slagroom

De wereld is een toetje

Het heelal een patisserie

.

Niet de macht over de nacht zal de mens uiteindelijk troosten

Wel het besef van zijn lach overdag

.

Mijn zoon kan een tijger zijn.

En nog moeilijk af te wassen ook

.

Op de trein terug naar de bomen

schudden wuiven dansen

en ik vraag me af of er wel twee soorten perfectie kunnen bestaan

ik vrees dat ik moet doorwandelen

de kast heeft geen deur

het hart is van de kast

en alleen van de kast

.

Poëzie als programmeertaal

Gerrit Krol

.

Enige tijd geleden werd aan de medewerkers van Meander gevraagd om onder woorden te brengen wat zij vonden dat een goed gedicht maakt, of aan welke eigenschappen een goed gedicht zou moeten voldoen. Ik moest hieraan denken toen ik een artikel over Gerrit Krol las op de website literatuurmuseum.nl. In dit artikel las ik dat Krol over een gedicht zegt dat dit een reeks woorden is, dat aan een aantal voorwaarden voldoet. Daarover zo meer.

Gerrit Krol (1934-2013) was naast romanschrijver, essayist en dichter ook computerprogrammeur bij een groot internationaal olieconcern. Vooral die laatste functie had een grote invloed op zijn poëtisch werk. Gerrit Krol was een groot bewonderaar van Gerrit Achterberg. Hij bewonderde de techniek, en vooral de procesachtige manier waarop Achterberg bewegingen kon beschrijven. Want veel meer dan de thematiek van de verloren geliefde, die gewoonlijk met Achterberg wordt geassocieerd, was dat voor Krol het geheim van Achterberg: de manier waarop hij het exacte en het poëtische wist te verzoenen.

Door zijn fascinatie met het exacte in combinatie met het poëtische in het werk van Achterberg, wilde Krol onderzoeken of het mogelijk was poëzie daadwerkelijk te programmeren. Door zijn werk als programmeur was hij bezig met computers, en hij raakte geïnteresseerd in de manieren waarop hij die zou kunnen gebruiken om ze te laten denken en dichten (opmerkelijk genoeg niet om in te zetten als schrijfgereedschap: Krol gebruikte nooit een tekstverwerker). Het programma dat hij schreef heette ‘APPI’: Automatic Poetry by Pointed Information. En zo heette ook het bijbehorende boek dat hij schreef. Het was een essay met illustraties. Om het fenomeen poëzie voor een computer behapbaar te maken, begint Krol met een systematische ontleding van wat een gedicht is:

.

Wanneer is een reeks woorden een gedicht? Je zou kunnen zeggen: een reeks woorden is een gedicht als:

– ze een beeld of een voorstelling beschrijven
– een ander zich van die woorden een voorstelling kan maken
– als hij het prettig vindt zich deze voorstelling te maken
– de woorden, in die volgorde, niet worden gebruikt voor andere doeleinden.

.

.

Wat wilde Krol nu eigenlijk met APPI? De grootste uitdaging was misschien niet om goede gedichten te laten leveren door een programma, maar om te proberen de computer te vertellen wat poëzie is. Dat ging niet, vooral omdat Krols poëzie altijd werd gekenmerkt door ambiguïteit, humor en het inzetten van onpoëtisch materiaal.

.

.

Maar als je met een algoritme iets kunt construeren, kun je misschien ook wel een algoritme gebruiken om gedichten mee te maken. Gerrit Krol deed dat in 1971, toen computers nog helemaal niet zo’n alledaags fenomeen waren als nu, in zijn boekje APPI – Automatic Poetry by Pointed Information – Poëzie met een computer. Krol geeft de computer invoer: hij beschrijft bijvoorbeeld een plaatje. Een plaatje van een dame in badpak beschrijft hij bijna als een readymade gedicht in een aantal zinnen als:

.

.

ze heeft een nieuw badpak aan
misschien gaat ze zwemmen
ze steunt op haar hand
om niet te vallen
een aardige vrouw om te zien
een wereld op zich
een denkend wezen
dat haar lippen verft
een lok voor haar ogen
haar oksel is niet te zien
als ze haar arm opheft
zie je die wel
als je haar van de andere kant bekijkt
zie je de andere oksel ook
voor hetzelfde geld kun je zeggen
een nieuw badpak
nu al kiezen
en straks kopen
en het plaatje vergeten

.

.

Er zijn vele manieren om een gedicht te beschrijven en voorwaarden of eigenschappen aan gedichten toe te dichten, Krol voegde er wat mij betreft een heel treffende aan toe. Lees het hele artikel op https://literatuurmuseum.nl/artikelen/poezie-als-programmeertaal 

.

.

#voetbalflarf

Jelle Pieters en Kila van der Starre

.

Op Instagram volg ik vele dichters en mensen die zich bezig houden met poëzie. Een van hen is Kila van der Starre die al vaker in dit blog langs kwam (Kila & Babsie, Woorden temmen). Zij is nu via Instagram een nieuwe actie begonnen samen met Jelle Pieters, @demanmetdepen (dichter en docent creatief schrijven) rondom het Europees Kampioenschap voetbal dat komend weekend begint.

Vanuit de gedachte dat een flarf https://woutervanheiningen.wordpress.com/2012/07/04/flarf/ in principe uit elke vorm van bestaande zinnen en woorden kan bestaan, bedachten zij de voetbalflarf. De regels zijn:

• Schrijf een gedicht (flarf) dat louter bestaat uit zinnen en zinsdelen die de voetbalcommentator(en) uitspreekt/uitspreken.
• Je mag dus zelf niets toevoegen
• Je mag wel knippen, plakken en schuiven
• Je mag zelf weten op welke zender je kijkt (bijvoorbeeld een Duitse, Engelse of Vlaamse zender)
• Als je het leuk vindt plaats je het resultaat op social media en voeg je de hashtag #voetbalflarf toe.

Nicole Teunissen schreef een voetbalflarf op haar weblog aan de hand van het commentaar van Jeroen Elshoff bij de wedstrijd Nederland-Zweden van de Oranjeleeuwinnen op 3 juli 2019.

Zelf meedoen? Kijk op Instagram op @kilastarre of @demanmetdepen

.

Voetbalflarf

.

wat heel laat op deze avond ook nog zou kunnen gebeuren

.

even wennen aan de stilte

.

schrik niet van de achtervolgers
bijna is ook nu niet helemaal
wat dat betreft dus geen paniek

.

er zijn zorgen
dat iedereen genoeg van elkaar afblijft
vandaar dat er nu eerst een gesprek gaat plaatsvinden

.

maar ook dat soort gevechten kunnen nog altijd gewonnen worden
straks, als het donker is

.

I don’t believe in art. I believe in artists

B. Elizabeth Beck

.

Schrijver, kunstenaar, leraar en dichter B. Elizabeth Beck woont en leeft in Lexington, Kentucky in de Verenigde Staten. Zij publiceerde een roman en drie dichtbundels: ‘Painted Daydreams: Collection of Ekphrastic Poems’ (2019), ‘Interiors’ (2013) en ‘Insignificant white girl’ (2013). Daarnaast is zij oprichter van The Teen Howl Poetry Series en de Leestown OUTLOUD Poëzie groep. Ze publiceerde verschillende gedichten in magazines en verzamelbundels en kreeg voor haar werk verschillende prijzen waaronder een aantal poëzieprijzen.

Uit haar bundel ‘Painted Daydreams’ komt het volgende gedicht over Marcel DuChamp, de geestelijk vader van de Ready made.

. 

A Ready-Made Poem
I don’t believe in art. I believe in artists. – Marcel Duchamp

.
.
I call my dog and can’t hear my own voice
ponder the question redundant
marvelous inexplicable Beethoven
who heard the music as loudly as I blast
Phish in my ears, it occurs to me–
.
the risk necessary to compose genius:
listen to nothing and assemble everything.
There is no original language,
only divine voices worth studying
searching for recognition making
.
me laugh at the page exploding Whitman’s
barbaric yawp and Ginsberg’s Howl descending
Saul’s galactic journey in the spot
where truth  echoes seeking
feminism beyond Jong searing
song lyrics dividing skies melting
the yellow brick road into Pink Floyd’s dark
side of the moon Flaming Lips purse as the flea
flits from John Donne’s metaphysical mind
for whom the bell tolls Hemingway haunts
the same streets in Key West I linger kissing
.
metaphors stumbling over my own Dadaist
tendencies embracing my absurd understanding
of reality blurring my vision haphazard compositions
plot curves knighted by Marcel Duchamp secreting
doors while all the while pretending earnest defiance,
makes me love him even more.

.

                             Marchel DuChamp bij zijn readymade kunstwerk ‘Fietswiel bevestigd op een stoel’ in 1913. Toen het origineel verloren ging maakte hij een nieuwe.

Dichters op het Binnenhof

Robert Junius

.

Toen ik de bundel ‘De Haagse Helicon’ Dichters op het Binnenhof onder ogen kreeg moest ik meteen denken aan een bundel die in mijn boekenkast staat en die ik een paar jaar geleden in Vlaanderen kocht over poëten in het parlement https://woutervanheiningen.wordpress.com/2017/06/12/poeten-in-het-parlement/. Toch blijkt het hier om iets anders te gaan. Was de aanleiding in Vlaanderen het 30 jarig bestaan van het Vlaams parlement, bij ‘De Haagse Helicon gaat het om een vorm van ‘gevonden poëzie’ of ready mades.

Robert Junius (1955), degene die de verzen in deze bundel van Binnenhofdichters verzamelde studeerde Nederlands en is zelf dichter. In ministeriële speeches, stenografische Kamer- en commissieverslagen zocht hij naar stukken tekst die als ready made uitingen van troostende lyriek, haiku’s, poesie pure en ironische levenslessen bevatten. Soms liggen deze ready mades een beetje verborgen en elders weer zo voor het grijpen.

De auteur heeft dus teksten uit allerlei verslagen bekeken en daar de leukste, mooiste of vreemdste uit gehaald en in deze zeer vermakelijke bundel gestopt. Wat te denken van deze van Maria Verhoeven:

.

Eenvoud

.

Ik ben een nuchter mens:

ik kan tellen

en ik kan ook luisteren

.

Of deze van Pieter Hofstra:

.

Melding van een ontijdig vertrek naar de Volksrepubliek China

.

Allereerst meld ik dat ik

deze vergadering om halfzes

moet verlaten om mij naar

Hongkong te spoeden.

.

Of deze van voormalig Kamervoorzitter Gerdi Verbeet.

.

Een gevoel van vervreemding

.

Ik heb een sterk gevoel van vervreemding:

waar is de patiënt, waar zijn

de mensen in deze begroting,

de mensen om wie het zou moeten gaan?

Het woord ‘patiënt’staat niet eens

in het trefwoordenregister.

Waarom zitten de patiënten niet aan tafel?

.

Of deze grappige van iemand van wie je het misschien niet meteen verwacht Ad Melkert.

.

Inspiratie te Gouda

.

Ik werd geraakt door mensen die

verantwoordelijkheid nemen.

.

In sportclubs, of zoals in Gouda,

waar ik ben opgegroeid,

de duivenclub.

.

Ooteoote

Website over poëzie

.

De website http://ooteoote.nl, vernoemd naar Jan Hanlo’s legendarische klankgedicht, is een literaire website met het zwaartepunt op poëzie. Ooteoote houdt graag de vinger aan de pols van projecten waarin literatuur en andere disciplines allianties met elkaar aangaan. Zo besteden ze aandacht aan beeldende kunst, muziek, film en multimedia, waarin de literaire tekst een (hoofd)rol speelt. Tot slot fungeert Ooteoote als een podium waarop bekende schrijvers en aanstormende talenten hun gedichten, vertalingen, korte verhalen, columns, romanfragmenten, interviews, opinies en essays kunnen publiceren.

Ooteoote bevat bijdragen van onder andere Remco Ekkers, Dean Bowen, Erik Lindner, Edwin Fagel en Marije Koens. Een mooi voorbeeld van de creatieve manier waarop Ooteoote kijkt naar poëzie wordt geleverd door Vicky Francken. Zij heeft met een collage techniek een beeldgedicht gemaakt dat bestaat uit gevonden teksten, foto’s en beelden. Het beeldgedicht bestaat uit twee delen.

Het eerste deel bestaat uit een plaatje van een man met een hoed en handschoenen aan die naar ons kijkt. zijn hoofd en borst worden grotendeels aan het oog onttrokken door hangende takken van een boom. Het lijkt erop dat het waait.

Het tweede deel is in alles het tegengestelde. Het plaatje heeft strakke rechte zijkanten, waar het eerste plaatje rafelig uitgescheurd is. In plaats van een zoveel mogelijk bedekte man toont het twee vrouwen in bikini. De vrouwen springen van een rots af in het water. Niet in een ontsnappingspoging, zoals in een film of serie, maar puur voor het plezier, zoals op vakantie, onbezorgd.

Met de teksten in de foto collage wordt deze afbeelding een intrigerend beeldgedicht.

.